Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/014

pysznego rozumu ludzkiego, posłuży się w tym celu metodą — najświetniejszego rozumowania. Ta przewaga intelektu mieści w sobie niebezpieczeństwo, które objawi się z czasem.
 Problem religijny trwa nadal w wieku XVII. Jak widzieliśmy, Francja oparła się w znacznej części kalwinizmowi; jednakże ów duch reformy, krytyki, surowości i powagi chrześcijańskiej odpowiadał wewnętrznej potrzebie wielu Francuzów. Stworzyli tedy niejako Reformację w samem łonie katolickiego Kościoła, poddając się Głowie, ale walcząc zacięcie z jej doradcami. Był to jansenizm (od nazwiska Jansenjusza, 1585—1638), skupienie poważnych i szlachetnych duchów (Saint-Cyran, Arnauld, Pascal, Nicole), usiłujących zwrócić katolicyzm ku wzorom dawnego chrześcijaństwa. Wogóle, wiek XVII znaczy się w tej mierze dwoma prądami: „libertynizmem“ czyli zdecydowanem niedowiarstwem (ogniskiem tego oświeconego i epikurejskiego libertynizmu było towarzystwo skupiające się około słynnej z urody i swobodnego życia Ninon de Lenclos), i reakcją przeciw niemu w postaci wzmożonego życia religijnego, znajdującego wyraz w licznych i surową regułę praktykujących klasztorach (św. Franciszek Salezy). Ogół publiczności bierze żywy udział w kwestjach religijnych. Najwyższym szczytem ducha religijnego staje się Pascal (1623—1662); szczytem wymowy kościelnej Bossuet (1627—1704).
 Drugą wielką manifestacją epoki są narodziny wspaniałego klasycznego teatru: tragedji z Corneillem (1606—1684), komedji z Molierem (1622—1673). Bezcelowem byłoby w tym króciutkim szkicu przytaczać