Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/028

i, mimo rodowego tytułu markiza, brał w niej gorący udział, Condorcet (1743—1794), otruł się w więzieniu, aby uniknąć pewnej śmierci za rządów terroru. Sama Rewolucja objawia się literacko w dwóch postaciach: stwarza wymowę polityczną (Mirabeau, Danton) i dziennikarstwo.
 Rewolucja przeszła po społeczeństwie jak krwawa gąbka i zmyła to co było wprzódy. Zniweczyła to wykwintne towarzystwo, w którem myśli kształtowały się według pewnej konwencjonalnej modły. Literatura wychodzi z salonu i już doń nie wróci. Czem był wprzód salon, tem stanie się dziennik. Zarazem, przekreśla Rewolucja wybitnie humanistyczny charakter, jaki miała literatura: nauka, przemysł, życie praktyczne będą odtąd wywierały o wiele większy wpływ na jej kształtowanie niż świat klasycznej myśli. Odtąd, autor nie będzie mówił do miłej wybranej grupy, ale do wszystkich: „sztuka wychodzi na ulicę“, jak dziś się mówi. Znamiennem dla poprzedniej epoki jest, że np. Diderot najciekawszych swoich utworów wcale za życia nie wydrukował; obiegały w rękopisie: na tę szczupłą garść osób, która się liczyła, to wystarczało.
 Rewolucja zwaliła religję, zamknęła kościoły, na ołtarzu — w dobie szału wolności — posadziła nagą ulicznicę jako boginię Rozumu; i, rzecz szczególna, kiedy kościoły się otworzą, kiedy rozlegną się znów dzwony i zabrzmią śpiewy liturgiczne, stanie się cud: ta religja, która, od tylu, tylu wieków przestała być natchnieniem francuskiej literatury, stanie się punktem wyjścia jej odrodzenia, pocznie w niej nowe, nieznane wprzód piękności, dobędzie z niej skarby melodji i wymowy. Tym