Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/090

wcale nie od rzeczy: jeno iż zwyczaj odjął mi świadomość tego dziwactwa, które wszelako zda się nam tak wstrętne, skoro ktoś o niem mówi jakgdyby miało miejsce w innym kraju. Cuda leżą w naszej nieświadomości spraw natury, a nie w samej tejże natury istocie. Oswojenie usypia jasność sądu. Barbarzyńcy nie są w niczem osobliwsi dla nas niż my dla nich, ani też nie z większą słusznością. Każdyby to przyznał, kto, rozejrzawszy się dobrze po przykładach obcych zwyczajów, zastanowiłby się nad własnymi i rozważył je zdrowo. Rozsądek ludzki to barwiczka, domięszana mniejwięcej w jednakiej wadze do wszystkich naszych mniemań i obyczajów, jakiejbądź byłyby postaci; a są one nieskończone w materji, nieskończone w rozmaitości. Wracam do rzeczy.
 Są ludy, gdzie, z wyjątkiem żony i dzieci, nikt nie mówi do króla inaczej jak przez tubę. U innego narodu dziewice pokazują części wstydliwe obnażone, zasię niewiasty zamężne zasłaniają je i kryją pilnie. Z tym obyczajem ma podobieństwo inszy, gdzieindziej znów przestrzegany: czystość jest tam w poszanowaniu jedynie w stanie małżeńskim; zasię dziewczyny mogą oddawać się każdemu dowoli.
 Są kraje, w których niewiasty wychodzą na wojnę tak jak ich mężowie i mają rangę nietylko w szeregu, ale i w komendzie. Inne, gdzie nietylko noszą pierścienie w nozdrzach, wargach, na policzkach i kciukach, ale i pręty złote bardzo ciężkie przez wymiona i pośladki. Inne, gdzie jedząc wycierają palce o uda, moszna i pięty. Inne, gdzie dziedziczą nie dzieci, jeno bracia i siostrzeńcy, u innych zaś tylko siostrzeńcy, z wyjątkiem dziedzictwa tronu. Inne, gdzie, dla uregulowania wspólności dóbr (której tam przestrzegają), najwyżsi urzędnicy mają powszechną pieczę o uprawę ziemi i rozdział płodów, wedle potrzeby każdego. Inne, gdzie opłakują śmierć dzieci, radośnie atoli obchodzą śmierć starców; gdzie sypia w jednem łożu po dziesięciu lub dwunastu,