Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/100

którym wszystko jest dobre co może wesprzeć ich zamiar, którzy nie znają innego prawa ni porządku jeno gonić za własną korzyścią: zaiste ciężkie zadanie i nierówna walka!
 Zwyczajny porządek państwa będącego w dobrem zdrowiu nie zapobiega tym nadzwyczajnym przypadłościom; przypuszcza on ciało które trzyma się krzepko w najważniejszych członkach i funkcjach oraz powszechną zgodę co do należnego prawom posłuszeństwa i posłuchu. Bieg rzeczy legalny jest chłodny, stateczny i umiarkowany, i nie zdoła dotrzymać kroku biegowi swywoli i szaleństwa. Wiadomo, dziś jeszcze zarzucają dwom wielkim osobistościom, Oktawiuszowi i Katonowi, iż, w czas wojen domowych (jeden Sylli, drugi Cezara), raczej dopuścili wszelakich utrapień na ojczyznę, niżby ją mieli ratować z podeptaniem praw i cośkolwiek z nich naruszyć. Poprawdzie bowiem, w takowej ostateczności gdzie niema się już czego chwycić, mądrzej byłoby w danym razie przymknąć oczy i poddać się trochę okolicznościom, niż, upierając się, wbrew możebności, nic nie ustąpić, zostawić gwałtowi otwarte pole do zdeptania wszystkiego nogami. Lepiej czasem skłonić prawa, aby to chciały co mogą, skoro nie mogą tego co chcą. Lacedemończycy nawet, tak pilni przestrzegacze ustaw swego kraju, będąc w rozterce pomiędzy prawem, które zabraniało wybierać po dwa razy admirałem jedną i tę samą osobę, a okolicznościami które domagały się gwałtownie aby Lyzander objął powtórnie to stanowisko, uczynili wprawdzie Arakusa admirałem, ale Lyzandra nadintendentem marynarki. Z tą samą subtelnością, jeden z posłów lakońskich, wyprawiony do Aten aby uzyskać zmianę jakiegoś postanowienia, gdy Perykles przytaczał mu iż zabroniono zdejmować tablicę na której znajduje się jakieś prawo, poradził odwrócić ją jeno, ile że to nie było wzbronione. Toż Plutarch chwali Filopemena za to, iż, będąc stwo-