teologów, ukazywały się oczywiście bezimiennie, drukowane tajnie z największemi ostrożnościami. Wpływ ich na literaturę był olbrzymi, także i w innym duchu niż Pascal pragnął: Świętoszek Moliera, antyreligijne sarkazmy Woltera i innych pisarzy XVIII w., zrodziły się z tego ducha krytyki w kwestjach religijnych, którym Pascal, ożywiony czystą żarliwością chrześcijańską, walczył przeciw wszystkiemu, co, jego zdaniem, wynaturzało naukę Chrystusa.
Przechodząc od polemiki do szerszych zadań, podjął Pascal napisanie Apologji religji chrześcijańskiej, ale choroba nurtowała ten organizm wycieńczony pracą myśli i ascetycznemi umartwieniami. Umiera w r. 1662. Fragmenty z zamierzonego dzieła, zebrane i wydane przez towarzyszy z Port-Royal, zyskały sławę pod mianem Myśli Pascala. Punktem wyjścia tego dzieła są jakgdyby medytacje nad Próbami Montaigne’a: tak samo jak Montaigne, i Pascal poddaje próbie myśli wszystko co ludzkie; dochodzi do przeświadczenia, iż nic się tej próbie nie ostoi. Wykazawszy, w nieporównanych swą siłą i głębią obrazach, nicość naszej ziemskiej doli, naszych dążeń, pragnień, zdeptawszy nogami ludzki rozum i ludzką pychę, przechodzi do budowania gmachu wiary, na podstawie bardzo śmiałej i samodzielnej interpretacji Pisma św. Dla literatury większe znaczenie ma owa pierwsza część dzieła, w której Pascal okazuje się równie wielkim wyślicielem jak pisarzem, twórcą nowoczesnej prozy francuskiej. Myśli ukazały się po śmierci Pascala znacznie okrojone przez ostrożność wydawców; dopiero w pierwszej połowie XIX w. podjęto pracę krytycznych wydań z rękopisu. Dobre nowoczesne wydania to wydania Brunschwiga (Les grands écrivains français), Haveta i i.
Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/130
Ta strona została uwierzytelniona.
