Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/235

MARIVAUX.

 Piotr Carlet Chamblain de Marivaux, ur. w r. 1688 w Paryżu z rodziny urzędniczej, od wczesnej młodości uprawiał literaturę, ćwicząc się w błahym rodzaju madrygału i salonowej parodji. Wmięszał się w walkę „modernistów“ z czcicielami starożytności, wydając w r. 1717 dość niesmaczną parodję Iljady (Homère travesti). Własny rodzaj sceniczny, który zapewnił mu odrębne i trwałe miejsce w piśmiennictwie, odkrył dzięki zetknięciu się z teatrem włoskim, grywającym stale w Paryżu; nawzajem Marivaux wpłynął na podniesienie poziomu tej włoskiej trupy, której najchętniej dawał do grania swoje utwory, lekkością i kaprysem fantazji pokrewne tradycjom włoskiego teatru. Aktorzy, którzy wprzód grywali niewybredne farsy, mimiką i temperamentem nadrabiając braki francuskiego języka i dykcji, w sztukach tych, opartych przedewszystkiem na odcieniach błyskotliwego dialogu, musieli znacznie pogłębić swój rodzaj i przygotowanie sceniczne.
 Ulubionym — wyłącznym niemal — motywem Marivaux są narodziny miłości oraz wpół-świadome rozwijanie się jej, prowadzone z subtelnością wytrawnego psychologa, w dialogu, którego typ, od nazwiska pisarza, zowie się do dziś marivaudagem. Cechą jego jest właśnie ta matematyczna niemal psychologja, kryjąca się pod kapryśną grą uczuć. I cały jego teatr polega na tem; cały jest warjacją tego samego tematu: dwojga serc, wolnych jeszcze od uczucia gdy kurtyna się podnosi; — rozwój tego uczucia, to akcja: — z chwilą gdy rzecz dochodzi do świadomości i porozumienia, kurtyna spada. Bohaterką sztuki jest Miłość. Uczucie to, jego postępy, podstępy, zabiegi, finty, marsze i kontrmarsze wystarczają pisarzowi najzupełniej do stworzenia żywej i interesującej gry scenicznej. W najczystszym, najlepszym teatrze Marivaux (wartość bowiem jego utworów jest dosyć nierówna) zewnętrzność nie odgrywa żadnej niemal roli. Mechanizm samego uczucia, poruszający ludźmi — ludźmi jego własnego, osobnego