Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/301

JAN JAKÓB ROUSSEAU,

syn zegarmistrza w Genewie, urodził się z rodziny protestanckiej, w r. 1712. Zaniedbany przez ojca, oddany do terminu do rytownika, uciekł z domu brutalnego majstra, tułał się po Szwajcarji i Włoszech, przyjął jako szesnastoletni chłopiec katolicyzm, w złudnej nadziei iż to mu zapewni los i opiekę. Nadzieje te skończyły się objęciem stanowiska lokaja w możnym domu w Turynie. Wreszcie, znalazł Rousseau w osobie pani de Warens opiekunkę, przy której spędził młodość w Chambéri w Szwajcarji, próbując, aż do 30 roku życia, różnych zawodów i wciąż, wśród tego, kształcąc się bezładnie. (Długi czas uważał Rousseau za swoje powołanie muzykę; i później nawet, w pełni rozgłosu jego jako pisarza i filozofa, jednym z największych jego triumfów była sielankowa opera wystawiona na dworze w Wersalu). Przybywszy do Paryża, Rousseau w dalszym ciągu żyje z dnia na dzień, sekretarzując potrosze w możnych domach; naraz wystrzela rozprawą na konkurs Akademji w Dijon (Czy rozwój sztuk i nauk przyczynił się do skażenia czy oczyszczenia obyczajów?) która czyni go jednym z najgłośniejszych ludzi w Paryżu. Jest to akt oskarżenia przeciw cywilizacji, połączony z apoteozą pierwotnego „dobrego“ człowieka: motyw, który długo później pokutuje w literaturze.
 Dostrajając praktykę do teorji, Rousseau przybiera diogeniczną prostotę i szorstkość obyczajów, czem pomnaża jeszcze entuzjazm swych światowych wielbicielek, z których jedna buduje dlań „Pustelnię“ o parę mil od Paryża. W ciągu kilku lat tworzy Rousseau główne swoje dzieła: Nową Heloizę, Umowę społeczną, List do d’Alemberta (przeciw teatrowi), wreszcie Emila, które to dzieło naraża go na prześladowania i zmusza do tułaczki po Szwajcarji i Anglji. Poprzednio już, w czasie jednej z podróży do Genewy, Rousseau wrócił ostentacyjnie na łono protestanckiego kościoła; niezależność jednak jego pojęć nie pozwoliła mu stać się