Strona:PL Boy - Antologia literatury francuskiej.djvu/357

LACLOS.

 Piotr Ambroży Choderlos de Laclos urodził się z rodziny mieszczańskiej w r. 1741 w Amiens. W dwudziestym roku zostaje oficerem artylerji; zarazem bawi się literaturą nie przekraczającą miary salonowych igraszek. Dopiero powieść p. t. Niebezpieczne związki zwraca nań uwagę i zyskuje niebywale powodzenie. Jest to zresztą jedyny utwór Laclosa: niebawem, w przededniu rewolucji, pochłania go polityka; zostaje sekretarzem księcia Orleańskiego, krząta się, intryguje na rzecz swego pana, dostaje się w r. 1793 do więzienia, skąd go ocalają względy Robespierre’a, któremu podobno Laclos układał czasem mowy. Umiera w r. 1803, na stanowisku generalnego inspektora artylerji.
 Niebezpieczne związki, to znamienny wyraz ośmnastego wieku, i to jego schyłku. W utworze tym oddychamy tą samą atmosferą co w dialogach Crébillona, ale już z charakterystycznym posmakiem deprawacji; oschłe serca, stępione zmysły szukają zaprawy w instynktach okrucieństwa, zła. Są tu już objawy daleko posuniętej zgnilizny moralnej: ustrój społeczny, w którym przodujące warstwy wydawały typy w rodzaju Valmonta i pani de Merteuil, nie mógł trwać. A nie były to typy urojone: współcześni wskazywali półgłosem model, z którego Laclos odmalował swoją markizę, i dodawali, że wzorów do niej znalazłoby się wiele. Toteż, książka ta zwiastuje powiew bliskiej rewolucji, podobnie jak, na inny sposób, Wesele Figara. Utwór Laclos’a, mimo że obraca się w wąskim zakresie spraw erotycznych, jest skończonem arcydziełem psychologji, wykwitem parowiekowej uprawy myśli i języka w tym kierunku. Książka ta, przyjęta z entuzjazmem, ale niebawem skazana na zniszczenie przez policję, zapomniana wśród wstrząśnień rewolucji i przebudowy społeczeństwa, znika z horyzontu na lat niemal sto: „odkryto” ją na nowo z końcem zeszłego stulecia. Dziś, mimo wszystkich zastrzeżeń moralnych, weszła ona do historji literatury,