wiada. Wierzę natchnionym słowom canzony, w której mówi do śmierci: «Ty widzisz, jak rozpływają się we łzach oczy moje» i wierzę spowiedzi, która po śmierci kochanki łka: «gdy już oczy moje tyle wypłakały, że zmęczone nie miały sił wylewać mej boleści, przyszło mi na myśl wynurzyć ją w żałosnych rymach» (Vita nuova, 32).
Mają też pewnie racyę ci, co domyślają się, że musiano go więcej bać się niż kochać. Ale gdy kto twierdzi, że nietylko w życiu Danta, lecz i w pismach jego dostrzega brak ciepła i serdeczności — to znowu trudno oprzeć się westchnieniu, że tylu ludzi czytało Boską komedyę i Nowe życie i nawet wielokrotnie, a tak mało znalazło się między nimi czujących. Nie wiem czy można napotkać w poezyi bardziej tkliwe akcenta dobroci i sympatyi, czci i litości serdecznej, niż te wszystkie, z któremi zwraca się Dante bądź do drogiej postaci Beatryczy, gdy żyła jeszcze, bądź do przyjaciół swych, współszermierzów, współmęczenników, których spotyka w państwie wieczności. Zobaczymy dalej — że ta jego cecha jest jednym z głównych czynników jego niespożytego piękna[1].
Trudno wysłowić, ile razy poeta mówi o swej miłości, jak wiele kocha, jak bezustannie tęskni i pragnie i jak wszystko drogie i uwielbione przedstawia sobie pod postacią kobiety. Stąd się wzięły właśnie owe nieskończone nieporozumienia i niepewność: gdzie jest allegorya, a gdzie kobieta z krwi i ciała. W duszy Danta, oczywiście, snuły się wciąż obrazy niewieście, wszelkie obcowanie duchowe było miłością (wielki utwór Uczta lub Biesiada, za-
- ↑ Tę dziwną bezwrażliwość wobec liryzmu Danta zdradza znany erudyt Scartazzini, który dopatruje się u poety charakterystycznego braku «Liebenswürdigkeit.» Czy nie miał czasem na myśli «Gemüthlichkeit»?...
