Strona:PL Cezary Jellenta Dante.djvu/020

 Lecz nie dajmy się unosić podobieństwom. Dante nietylko był duchem o świat cały szerszym, ale był i bardziej ziemskim. W jego zaciekłości dyszała i duma, i pycha, i przekonanie o własnej wielkości. Słynny kronikarz Villani opowiada, iż sąsiad jego «dla wielkiej swej uczoności był nieco zarozumiały i drażliwy i, jak w ogóle filozofowie, nie bardzo umiał obchodzić się z ludźmi nieuczonymi.» Współcześni może-by nazwali jego namiętność sławy i wybryki próżności jakim wyrazem ze słownika pigmejów, jak «indywidualista» lub coś podobnego. Było w nim właśnie tyle zarozumiałości, ażeby krótkowidze mogli prześlepić, że na dnie duszy nosił najwznioślejszą pokorę ucznia i dziecka. Buta i porywczość wobec głupich i tępych kojarzyła się tam cudownie z poczuciem maluczkości wobec ogromu wiekuistych bólów i zatraconych ludów. Choćby nawet nie posiadał słów ostrych jak włócznie, twardych jak groty, określeń spiżowych i obrazów jaskrawych jak łuny pożarne, choćby nawet nie miał całej tej «dantejskiej» potęgi i dosadności, już sama wszechlitość jego i zmieszanie własnych łez z łzami miliona potępieńców — wyjednałyby mu tę mitrę i koronę, którą go pod koniec swego przewodnictwa wieńczy Wergili. Boccaccio zarzuca mu żądzę zaszczytów i odznaczeń: domagał się hołdów i tytułów. Nie musiała jednak być ta ambicya z rzędu szkodliwych i żarłocznych chwastów, skoro tak pysznie się nad nie rozrósł kwiat idei i zbawicielsko-politycznych marzeń, w których ja poety milkło zupełnie. Cóż więc dziwnego, że się miał za wybranego, że w rozprawach filozoficznych nie znosił tępych przeciwników i zwykł był mawiać, iż wobec nich najlepszemi argumentami byłyby — sztylety. I cóż naturalniejszego, że duma jego była połechtaną, gdy kumoszki, pokazując go sobie, mówiły: «Oto człowiek, który ile razy zechce, może zstąpić do piekieł.» «W rzeczy samej,