wieku trzynastego rozwichrzała, czyniła wszystkich, nawet najspokojniejszych, awanturnikami lub szermierzami? Toć wtedy nawet słudzy Boży, biskupi i prałaci, dosiadali konia i wiedli na bój swoje owieczki, a każdy obywatel do dziesięciu różnych stronnictw, szamocących się z innemi dziesięciu partyami, należał.
Z licznych dramatów dziejowych, których widownią był ów wiek potężnienia indywidualizmu, — jeden wielki[1] dwa małe odbiły się na losach i dziełach Danta i wpłynęły głównie na ukształtowanie jego twórczości. To też zamiast szeroko uwzględniać historyę, co uważają za niezbędny wstęp do wszelkich prac nad wielkim florentczykiem i jako nieodzowny warunek do zrozumienia jego dzieł — zaznaczymy tu owe trzy wielkiej wagi momenta dziejowe.
Pierwszy — to wiekowa walka Stolicy Apostolskiej z potężną wizyą czy tradycyą Państwa Rzymskiego, którą nowym blaskiem otoczył Karol Wielki. Godzi się pamiętać, że Zachód czysto świecki w dzisiejszem znaczeniu słowa nie istniał wtedy. Choć wielki monarcha Franków, a po nim silni władcy niemieccy, rościli prawo do wpływu na obiór papieża, lecz papież ze swej strony, wsparty na narodzie rzymskim, chciał zachować prawo zatwierdzania i koronowania cesarzów. Oczywiście, nie był to spór obcych narodów z ludami włoskiemi o wzajemne prawa i obowiązki, ile raczej spółzawodnictwo dwóch wielkich tronów: świeckiego i duchownego, aczkolwiek nieraz przybierał on we Włoszech cechy walki o niezależność od władzy obcej, narzucającej się zzewnątrz. W ten sposób wiekopomne zwycięztwo Grzegorza VII Hildebranda było wprawdzie upokorzeniem władzy świeckiej w osobie Henryka IV, kiedy-to przez trzy dni cesarz stał boso na śniegu w Canossie, ale zarazem płynęło z głębokiej wiary, że władza monarchy jest niepra-
- ↑
Błąd w druku; brak spójnika i po wyrazie.
