Strona:PL Cezary Jellenta Dante.djvu/050

wzrost jej samowiedzy narodowej i społecznej, — chciałoby się zastosować doń prawidło dziejów nowoczesnych i powiedzieć, że prąd narodowy szedł równolegle z ludowo-demokratycznym, zaś żywioł arystokratyczny bratał się z kosmopolitycznym, gdyby nie fakt odrębny, a wielce dla Włoch znamienny, że tam właśnie potężniejsze rody, jako zagrożone przez żarłocznego orła cesarskiego, z pobudek czysto samolubnych sprzymierzać się musiały z ludem. Ich indywidualność i tendencya dośrodkowa idei cesarskiej były, rzecz prosta, zasadniczo wrogie. Przeto t. z. popolani czyli stronnictwo ludowe łączyło się nieraz z arystokracyą celem zwalczenia wspólnego wroga — gibelinów. Ogólne więc tło polityczne Florencyi, jej duch właściwy, z dawien dawna były narodowe, chociażby za cenę przymierza z wrogami ludowładztwa. Tkwiła w tem, oczywiście, socyalna sprzeczność i nienaturalność, lecz tę zobojętniano za pomocą pewnego rodzaju syntezy w postaci owej zasady państwowej, która dawała wprawdzie przewagę zamożnemu mieszczaństwu, lecz wszystkim niemieszczanom, gotowym stanąć pod jego godłem, budowała złoty most.
 Owe wojny domowe i zamieszki wyłaniają z siebie jednę organiczną cechę Toskanii. Jej zdrowy żywotny instynkt pragnął przebić się przez gęstwinę samolubstw, które jej jędrne, do bujnego i twórczego życia powołane ciało usiłowały rozedrzeć. Jest to ciągła walka popędu samozachowawczego z czyhającymi zewsząd napastnikami i chorobami politycznemi. Szło to niełatwo, i zanim Florencya mogła stać się kolebką nowoczesnej sztuki i wydać najwspanialsze dusze artystów, musiała przebyć straszne konwulsye, popełnić niesłychane krzywdy i zbrodnie. Walka gwelfów i gibelinów, zakończona ostatecznie zwycięstwem sprawy narodowej, kosztowała wiele błędów łatwo-