Strona:PL Cezary Jellenta Dante.djvu/087

opiewającej czułość kobiety i chwałę rycerską, jednak, zachęcony szczęśliwą próbą Guido Guinicellego, przeduchowił i uszlachetnił tę poezyę do najwyższego stopnia, wprowadził do niej historyę, politykę, religię i filozofię. Ślad atoli szkoły został, i dlatego-to właściwie bohaterką Boskiej Komedyi jest kobieta, w dwojakiej, co prawda, postaci, ziemskiej i wniebowziętej, ale zawsze kobieta, rozsyłająca naokół promienie wdzięku i miłości.
 Tu się zaczęło «das Ewigweibliche». Jak się zdarza, że jednem dzielnem pchnięciem wiosła odbijamy łódź odrazu na sam środek rzeki, tak i Dante jednym potężnym rozmachem skrzydeł geniuszu zostawił za sobą całą przeszłość, całe Wieki Średnie i króluje nad Odrodzeniem jako jego — Wergiliusz.
 Jego myśl karmiła się wielkiemi ideałami, a ideały muszą być zawsze w znacznej swej części — ideałami moralnemi i politycznemi. W jego poemacie dźwięczą struny Jezajaszowe; ale on cały nie występuje jako Jezajasz, jak go określa zkądinąd bardzo pięknie, Klaczko. Jego epopeja przeto jest z konieczności i upomnieniem psującego się świata i napiętnowaniem moralnego rozkładu Kościoła, aktem zemsty za osobiste krzywdy i za krzywdy wyrządzone Italii, — klątwą na tyranów i wrogów imperium rzymskiego. I głosi też błogosławieństwo dla wielkich prawodawców i bohaterów i uczonych, chwałę cnotliwych i niewinnie męczonych, wielbi dostojeństwo nauki i filozofii, ośmiesza w sposób tragikomiczny małość i pospolitość. Sposób zaś, w jaki stawia pod pręgierz niektóre grzechy, wprost znamionuje w nim miłośnika czynu bohaterskiego, całkiem epicznego, lecz zgoła nie kaznodzieję i nie moralistę.
 Ktoż, np., jest dlań przeciwstawieniem grzechu lenistwa, a więc wzorem pośpiechu? Cezar, śpieszący do Galii. Kto przykładem gnuśności? Całe ludy, jak Izrael na puszczy, jak