Strona:PL Chateaubriand-Atala, René, Ostatni z Abenserażów.djvu/20

Napoleona, ukazała się — przerobiona przez autora — w druku znacznie później. René powiększył jeszcze rosnącą glorię Chateaubrianda, stając się wydarzeniem literackiem, niemal na wiek cały brzemiennem w następstwa. W r. 1809 pojawiają się Męczennicy, powieść-epopeja, prototyp wszystkich Kwowadisów całego świata, przeciwstawiająca sobie dwie siły, chrześcijaństwo i pogaństwo, na terenie dawnej Galji. W r. 1811 Dziennik podróży z Paryża do Jerozolimy, swobodnie pisany diarjusz podróżny czarujący do dziś dnia swoją stroną opisową i malarską. Cala niemal literatura i poezja podróżnicza wiedzie się z tego Diarjusza.
 Z rokiem 1814 i upadkiem Napoleona, otwiera się dla Chateaubrianda nowa karta. Odnowiciel religji zapragnął stać się odnowicielem tronu. Nim jeszcze Buonaparte, jak go odtąd nazywać będą rojaliści, runął zupełnie, Chateaubriand toruje drogę Ludwikowi XVIII-mu namiętnym i świetnym pamfletem o Buonapartem i o Burbonach, który, wedle wyrażenia króla, wart był dlań tyle co cała armja. Odtąd polityka pochłania pisarza. Wciąż wierny tronowi i Burbonom, ale niezawsze łatwy w swym rojaliźmie, to idący z rządem to przeciw niemu, niewygodny jako sojusznik, groźny jako przeciwnik, Chateaubriand znaczy swą działalność szeregiem świetnych artykułów i broszur poli-