Strona:PL Chylinski Idea narodowa.pdf/7

w jaki sposób ta idea powstała? W małej tylko mierze odpowiedzieć możemy na to pytanie.
 W Iljadzie znajdujemy już nazwy, obejmujące ogół plemion greckich, tych przynajmniej, które pod wodzą Agamemnona miały się udać pod Troję: nazwy Achajów, Danaów, Argiwów. Jednak nie odpowiadają one ogólno-greckiej nazwie doby klasycznej, Έλληνες, i zapewne nie wszystkie plemiona greckie były przez nie objęte. Bo niewątpliwie różne szczepy helleńskie doszły stosunkowo późno i pomału do poczucia jedności i odrębności plemiennej, a potem narodowej. Dużo zapewne upłynęło czasu, nim tacy Hyllowie i Dymani połączyli się ze sobą i z kilkoma innemi szczepami, z „Pamfylami“, aby przyjąć nazwę Dorów i wspólną organizację plemienną, lub nim tacy Abantowie, którzy nawet zewnętrznie od swoich sąsiadów się różnili, roztopili się w plemieniu jońskiem. Większe plemiona znowu różniły się mową i obyczajem, i jeszcze w V-tym wieku zachowywały bardzo wyraźne poczucie swej odrębności, a to się, czasem łączyło z dość ostrą antypatją wzajemną, naprzykład w stosunkach dorycko-jońskich. Długo więc trzeba było czekać, aż Grecy różnych szczepów, o kulturze już bardzo niejednakowej, zróżniczkowanej — spokojni rolnicy i przemyślni mieszkańcy miast bogatych, nawpół dzicy pasterze z górskich połonin, wojownicze szczepy zachodnie i północne – aby wszystko to przyszło do poczucia wspólności i jedności narodowej. Pozostały od tego czasu nazwy, brzmiące jak programy polityczne i narodowe: παναχαιοί, πανέλληνες, — „wszechgrecy“: te nazwy wskazują pewien ideał, do którego się dąży, tak jak widzimy to w nowoczesnych „pangermanizmie“, „panislamizmie“, lub jak tytuł władcy „Wszechrosji“, всея Руси, został przez kniaziów moskiewskich przyjęty jeszcze wtedy, gdy do nich należała tylko część ziem, przez szczepy ruskie zamieszkałych.
 Ruch ideowy, dążący do zjednoczenia narodowego wszystkich plemion greckich, miał niewątpliwie mocny podkład religijny. Przejawia się to w takich zjawiskach, jak np. kult Zeusa Hellanjosa lub ofiara „panhelleńska“ temuż Zeusowi na Aiginie składana. Samo zbliżenie się wzajemne greckich miast i szczepów najłatwiej odbywało się w otoczeniu religijnem. Dookoła wielkich świątyń – Zeusa w Dodonie, Olimpji lub Nemei, Apollona w Delfach lub na Delos, Hery na Samos lub koło Argos, Posejdona na Isthmos lub na Mykale — łączyli się we wspólnych