dycznych zasad, a ujawniła się nie tylko w mowach, lecz i w przedstawieniu faktów. Kiedy Tukidydes ułożył I 22, był historykiem, troszczącym się o rzeczywistą prawdę, o dokumentowaną rzeczywistość, „był łowcą historycznej prawdy“; po roku 404 docieka, jaka jest istota poszczególnych epok dziejowych i ich wartości historycznej, a czyny służą mu jako środek rozpoznania ich związku.
Świat naukowy przyjął z uznaniem pomysłowe wywody Schadewaldta, recenzenci, jak Dornseiff[1], Ziegler[2], Kapp[3] pochlebne o nich wypowiedzieli zdanie — ale nie bez zastrzeżeń.
Schadewaldt wstąpił na drogę, którą od pewnego czasu postępują badacze literatur nowożytnych podchodząc do dzieł samych z słabszym uwzględnieniem tego, co stanowiło do nie dawna główną treść tzw. historii literatury. Metoda taka jednak wiedzie do domysłów nieuzasadnionych, a do dzieł starożytnego piśmiennictwa nie bardzo się nadaje z uwagi na odległość czasu i odmienność pojęć nowoczesnego społeczeństwa. Tukidydesa dzieło osobliwie dużo pod tym względem przeszkód nastręcza. Już krytycy starożytni walczyli z jego tekstem, Kwintylian wprost zwie go scriptor densus et brevis, u Nietzschego — byłego filologa — czytamy: „Trzeba go (Tukidydesa) obracać wiersz za wierszem i jego niewypowiedziane myśli tak wyraźnie odczytywać, jak jego słowa, niewielu jest tylko myślicieli o tylu niewypowiedzianych myślach“[4]. Ciężkość i niejasność jego stylu po części wynika stąd, że on sam łamał się i trudził, tworząc sobie styl, jakiego nie znalazł u poprzedników, a potrzebował go, by, zwłaszcza w mowach i ustępach patetycznych, uwydatnić głębokość i subtelność myśli.
Z pomiędzy nowożytnych narodów tylko niektóre, osobliwie Anglicy, potrafili zbliżyć się do Tukidydesa ze zrozumieniem. Żałować należy, że my się do tych narodów zaliczyć nie możemy, byśmy mogli korzystać z wpływu genialnego historyka, potrzeba by nam dobrego przekładu, a nie posiadamy niestety żadnego tłumaczenia całej historii, któreby czyniło zadość słusznym wymaganiom.
Strona:PL Cwiklinski Zagadnienia Tukidydesowe.djvu/15
Ta strona została uwierzytelniona.
