prawdziwym niewolnikiem jest tylko ten, który nie ma rozumu; tedy nie ludzie, ale bydlęta są niewolnikami. Osioł jest niewolnikiem, gdyż natura przeznaczyła go do dźwigania ciężarów, i uczyniła go podwładnym naszej woli, lecz gdyby on miał rozum, bezwątpienia byłby nam równy i podobny, bo dażyłby do oswobodzenia się z narzuconego jarzma”[1]. Dalej Epiktet na zasadzie miłości bliźniego, stara się wykazać niesprawiedliwość niewolnictwa, powiada: „Nie powinniśmy czynić tego drugim, co dla nas nie jest mitem; jeżeli więc sam nie chcesz być niewolnikiem, dla czegóż bliźniego swego do tego stanu przymuszasz?”[2].
Po piętnastoletnich krwawych rządach Domicjana, największego prześladowey nauk, sztuk i umiejętności, w osobie Nerwy, rozpoczyna się szereg szlachetnych i łagodnych monarchów, którzy przeszło przez lat 90, spokojnie i szczęśliwie panowali nad podwładnymi sobie ludami. Cesarz Nerwa (96—98) wiele opiekował się przemysłem; zniósł ciężkie podatki i ową sławną skargę o obrazę majestatu, która w dziejach rzymskich była przyczyną tylu krwawych a niewinnych ofiar. Trajan (89—117) prawdziwie z ojcowską miłością opiekował się biednym ludem, zakładał szkoły publiczne, kazał wznosić wspaniałe pomniki i ozdabiał stolice przepysznemi budowlami. Hadrjan (117—138), zaniechawszy wszelkich podbojów, przez lat 18, zwiedzał pieszo wszystkie prowincje; wszędzie kazał naprawiać drogi i upiększać miasta. Wiele czasu poświęcał na studja prawne; za jego też czasów, sławny prawnik Salvius Juljanus, ułożył księgę praw, którą nazwał Edictum perpetuum. Zapytany raz Hadrjan,
