Strona:PL Darwin - O powstawaniu gatunków.djvu/381

tury. W jakim zaś wieku życia organ zostaje zredukowanym przez nieużywanie lub dobór (a to będzie miało miejsce zazwyczaj wtedy dopiero, gdy zwierzę dosiągnie zupełnej dojrzałości i działalności) — w takim samym odpowiednim dojrzałym wieku, na zasadzie prawa dziedziczności, organ ten zjawi się w stanie szczątkowym i dlatego też rzadko tylko będzie już u zarodka uszkodzony. W taki sposób wyjaśnia się znakomitsza wielkość organów szczątkowych u zarodka w stosunku do części sąsiednich i stosunkowo mniejsza ich wielkość u form dorosłych. Gdy np. jakiś palec u dorosłego zwierzęcia w skutek pewnej zmiany sposobu życia coraz mniej będzie używanym, lub też gdy jakiś organ lub gruczoł będzie coraz słabiej i słabiej funkcyonował, możemy wnioskować, że część ta u dorosłego potomstwa tego zwierzęcia zostanie zredukowaną w wielkości swojej, lecz zachowa pierwotny swój sposób rozwoju u zarodka.
 Pozostaje atoli jedna jeszcze trudność. Skoro organ więcej nie jest używany i w skutek tego znacznie się zmniejsza, w jaki sposób może on coraz dalej się zmniejszać, aż wreszcie tylko ślady jego pozostają i w jaki sposób może wreszcie zupełnie zaniknąć? Niemożliwem jest prawie, aby nieużywanie mogło wywierać pewien dalszy jeszcze wpływ, skoro organ raz już zatracił funkcye swe. Tu potrzebne jest pewne dalsze wyjaśnienie, którego dać nie mogę. Gdyby np. można było dowieść, że każda część organizacyi w większym stopniu dąży w zmienności swej do zmniejszania się niż do powiększania, wtedy zrozumielibyśmy, w jaki sposób organ, który stał się nieużytecznym, mógł stać się szczątkowym niezależnie od działania nieużywania i wreszcie w zupełności zanikł; albowiem zboczenia, dążące do zmniejszania organu, nie będą w tym razie więcej powstrzymywane przez dobór naturalny.
 Wyjaśnione w jednym z poprzedzających rozdziałów prawo ekonomii, na zasadzie którego materyały używane do tworzenia pewnej części, zbytecznej już dla właściciela, jaknajbardziej bywają oszczędzane, odgrywa, być może, także rolę przy tworzeniu szczątkowych, zbytecznych części. Prawo to jednak z konieczności prawie ograniczyć się musi do wcześniejszych stadyów procesu zanikania; albowiem nie możemy przyjąć, aby np. bardzo mała brodawka, która w męzkim kwiecie reprezentuje słupek żeńskiego kwiata i tylko z tkanki komórkowej się składa, miała być dalej jeszcze zmniejszaną i absorbowaną dlatego, aby zaoszczędzić pokarmu.
 Ponieważ wreszcie organy szczątkowe, bez względu na stopień, na jakim znajdują się w obecnym, nieużytecznym stanie, opowiadają dzieje dawniejszego stanu rzeczy i zachowały się tylko przez dziedziczność, pojmujemy ztąd ze stanowiska klasyfikacyi genealogicznej, dlaczego systematycy przy porządkowaniu organizmów w układzie naturalnym, uważają dla celów swych organy szczątkzwe za tak samo użyteczne, a nawet użyteczniejsze, aniżeli części wysokiej doniosłości fizyologicznej. Organy szczątkowe można porównać z literami wyrazu, które przy sylabizowaniu wyrazu tego zachowały się jeszcze, ale nie są wymawiane i przy badaniu pochodzenia wyrazu służą jako znakomita nić przewodnia. Przyjmując teoryę pochodzenia drogą przemian, możemy wniosko-