Strona:PL Darwin - O powstawaniu gatunków.djvu/421

prześladowań, którym podlegały, gnieżdżą się dziś na drzewach”, zamiast jak dotąd na skalach. Niezmiernie ciekawy jest wypadek, opisany przez Coucha (Illustrations of Instinct, s. 218), że gdy wróblom trzy lub cztery razy z rzędu niszczyło się gniazda „całe towarzystwo, jakby w skutek zmowy ogólnej opuściło miejsce i osiedliło sic na kilku drzewach pobliskich — w miejscu, jakkolwiek w niektórych okolicach pospolitem, jednakże ani przez te wróble, ani też przez przodków ich nieobieranem do gnieżdżenia się, przez co gniazda ich siaty się przedmiotem ogólnego podziwu”. Wróbel gnieździ się w ogóle albo w dziurach w murze, albo na wysokich drzewach w lesie, na bluszczu, pod gniazdami wron, lub też w norach, wygrzebanych przez brzegówki, a nieraz zajmuje gniazdo jaskółki domowej; „kształt gniazda zmienia się też w wysokim stopniu, stosownie do położenia” (Montague, w Ornithol. Dict. s. 482). Czapla (Macgilivray, Brit. Birds IV, s. 446; W. Thompson. Nat. Hist. of Ireland II, s. 146) buduje gniazdo swe na drzewach, na pochyłych skalach, na brzegach morza oraz w puszczy na równej ziemi. W Stanach Zjednoczonych gnieździ się Ardeaherodias (Peabody w Bost. Journ. Nat. Hist. III, 209) zarówno na wysokich lub nizkich drzewach, jako leż na ziemi, a prócz tego, co jest jeszcze ciekawsze, albo w wielkich towarzystwach, lub też rodzinami, albo wreszcie pojedynczo.
 Często wygoda odgrywa tu też pewną rolę. Wiemy, iż krawczyk w Indyach chętnie używa sztucznej nitki, zamiast samemu ją sporządzać. Pewien dziki szczygieł używał naprzód wełny, później bawełny, a wreszcie puchu, które położono w bliskości gniazda jego (Boltona Harmonia Ruralis, I, s. 492). Raszka pospolita gnieździ się często pod dachami, pewnego lata zauważono cztery takie wypadki na jednem miejscu (W. Thompson l., I., s. 14). W Wales gnieździ się jaskółka oknówka (Chelidon urbica) na pochyłych skałach, w całej równinie angielskiej natomiast na domach, co musiało bardzo wpłynąć na jej ilościowe rozszerzenie się. W Ameryce podbiegunowej zaczęła po raz pierwszy jaskółka — Hirundo lunifrons w r. 1825 gnieździć się na domach, (Richardson, Fauna Boreali-Americana, s. 331), a gniazda nie były nagromadzone obok siebie i zaopatrzone w wejścia rurkowate, lecz przymocowane szeregiem pod rynnami dachów i zupełnie bez wejścia rurkowatego, lub też tylko z brzegiem wystającym. Podobnie też znany jest ściśle czas takiej samej zmiany zwyczajów jaskółki — {{roz*|Hirundo fulva.}
 Przy wszelkich takich przemianach, czy to spowodowanych przez prześladowania, czy też przez wygodę, rozum zwierząt musiał odgrywać pewną rolę. Strzyżyk pospolity (Troglodytes vulgaris), gnieżdżący się w różnych miejscowościach, ściele zwykłe gniazda, podobne do przedmiotów okolicznych (Macgillivray, vol. III, s. 21); wszelako polega to może na instynkcie. Jeśli jednak słyszymy od White’go (14 List), że czyżyk, zaniepokojony przez badacza, zamknął otwór gniazda swego (a ja sam zauważyłem fakt podobny), musimy przyjść do wniosku, że występuje tu działalność rozumowa. Ani strzy-