roboczą tyle, ile potrzeba na wytworzenie tej samej siły, czyli innemi słowy, ile potrzeba robotnikowi na przeżycie (pokarm, odzienie, mieszkanie i t. d.). Przypuśćmy, że potrzeba 2 i pół zł. dziennie, albo 15 zł. tygodniowo. Wszystkim więc robotnikom będzie się należało 2,025 zł. tygodniowo.
Gdyby robotnicy pracowali tylko dla siebie, to jest gdyby oddawali fabrykantowi i dokładali do bawełny tylko tyle wartości, za ile sami wzięli od fabrykanta płacy roboczej, to byłoby bardzo łatwo obliczyć, ile powinny kosztować wyrobione przez nich w ciągu tygodnia 10,000 funtów nici. Istotnie, w tych niciach powinna się zawierać: 1) wartość zużytej bawełny (13,780 zł.)[1], 2) wartość maszyn (800 zł.). 3) wartość węgli (164 zł.), 4) wartość oleju (164 zł.), 5) wartość gazu (40 zł.), 6) wartość rozmaitych dodatków (40 zł.), 7) wartość mieszkania (240 zł.), i nareszcie 8) zużyta przez robotników i zapłacona praca (2,025 zł.). Razem 17,250 zł. okrągło licząc. A zatem 10,000 funtów nici powinny by kosztować 17,250 złotych, a jeden funt 10,000 razy mniej, czyli 1 złoty 22 grosze (prawie).
Tymczasem nasz fabrykant za funt nici dostaje nie 1 zł. 22 gr., lecz 2 zł. gr. 14, a za 10,000 funtów 10,000 razy tyle czyli przeszło 20,400 zł., to jest o 3,150 zł. więcej niż obliczyliśmy. Jeżeli naszemu fabrykantowi dano o 3,150 złotych więcej, to oczywiście dlatego, że w nich zawarta jest nowa wartość, której poprzednio nie było, a którą dołożyli robotnicy z własnej swej, nieopłaconej pracy.
Widzimy więc, że 3,150 zł. dochodu powstały z nieopłaconej pracy, z nadwartości przez robotników dostarczonej. Robotnicy ci dostali od fabrykanta 2,025 zł. za tygodniową
- ↑ Przypominam wam tutaj, że kiedy się mówi, że wartość bawełny jest 13,780 zł., to się mówi błędnie. Właściwie potrzeba mówić tak: W bawełnie tej jest tyle wartości, albo inaczej, tyle pracy ludzkiej ile jej potrzeba na zrobienie 13,780 złotych (nie papierowych, ale srebrnych, złotych). Kiedy się mówi, że bawełna warta 13,780 zł. to tylko dla skrócenia.
