wskazuje na ówczasowy upadek nauk, nietylko na téj powszechnéj szkole rzeczypospolitéj polskiéj, ale i na wszystkich innych szkołach Korony i Litwy, będących obok szkół jezuickich, pijarskich i innych zakonnych, koloniami szkół głównych w Krakowie i Wilnie.
Od czasu przewagi Jezuitów datuje się upadek nauk i oświaty w Polsce. »Dziwić się trzeba — mówi Adryan Krzyżanowski[1] — jak Jezuici bez prochu, kul i strzelb, mogli zawojować naród tak wielki i oświecony, jak polski w szesnastym wieku, a wyprowadzić go w ośmnastym na widownię Europy, jako wyzuty z przyrodzonego i naukowego światła i nawet ze znajomości macierzystego języka, którym już jako wydoskonalonym mówili i pisali przed dwieście laty nasi przodkowie.« Dokonali tego podboju przez opanowanie wychowania publicznego, karmiąc młodzież łaciną samą i wprawiając ją w szermierkę dyalektyczną i panegiryczną, a odwodząc od gruntownéj naukowéj pracy.
Stanisław Konarski, pijar, położył wprawdzie wielkie zasługi pod względem szkół i oświaty, atoli
- ↑ Dawna Polska.
