Strona:PL Dyalog o zasadach i kompromisach.pdf/14

wszystkimi interesami natury społecznej i politycznej. W takich warunkach przyszło do skutku stronnictwo katolickie w Belgii, dla uchylenia rządów liberałów i socyalistów. Tak w Niemczech w czasie »Kulturkampfu« powstało stronnictwo »centrum«, które jednak nie nazwało się »katolickiem« i zaznaczyło wyraźnie, że jest politycznem nie zaś wyznaniowem; przyjęło też o ile wiem, także niektórych protestantów, którzy chcieli walczyć z niem razem w obronie swobody sumienia i wyznania. Już jednak we Francyi, mimo walki wypowiedzianej Kościołowi przez radykalny rząd i większość parlamentu, katolicy monarchiści i republikanie nie zdołali się połączyć w jedno katolickie stronnictwo i odłożyć różnic politycznych, które ich dzieliły. A we Włoszech z chwilą, w której katolicy wzięli udział w wyborach do parlamentu i weszli do niego jako nieznaczna mniejszość, nie utworzyli przecież jednego katolickiego stronnictwa, lecz rozdzielili się między różne, działając w każdem z nich na rzecz katolicyzmu. Znaleźli się i tam ludzie, którzy za wzorem niemieckim pragnęli stworzyć stronnictwo polityczne »centrum«, ale Pius X. niedowierzając ich wytrawności politycznej i uwzględniając specyalne stosunki włoskie, przeciw tej myśli wystąpił a organizacyę katolików tylko na polu pracy społecznej i to pod kierunkiem biskupów poparł. Nie jestem ja w tych sprawach tak biegłym, ażebym Panu dokładniej je mógł wy-