ci tem usilniej obawiać się Boga, kochać go i jego święte przykazania pełnić. Stając się cesarzem, stajesz się strażnikiem i obrońcą i Kościoła bożego, sędzią i ojcem poddanych twoich. Utrzymuj rząd i sprawiedliwość, a gdy postrzeżesz bezprawia, błędy niewiadomości oświecaj, a karz bez względu, gdzie kary potrzebę uznasz. Wybieraj namiestników cnotliwych i światłych, ażebyś za siebie i za nich nie był przed Bogiem w odpowiedzi“. To gdy rzekł, kazał mu wziąć sporządzoną dla niego i na ołtarzu postawioną koronę, a przytomni w powszechnym okrzyku przybranemu cesarzowi zwykłe przy takowych obrządkach powtarzali życzenia. Powróciła zatem w świetnym orszaku zgromadzona na tę uroczystość starszyzna, przez dni kilka trwały z wielką okazałością igrzyska i biesiady.
Wkrótce wyjechał do państw sobie w rząd oddanych Ludwik; Karol zaś laty i pracą przyciśniony po większej części w Akwisgranie przemieszkiwał. Że zaś dla coraz więcej pomnażającej się słabości na czele wojsk stawać nie mógł, przez namiestników one sprawował.
Przyszedł nakoniec ostatni kres dni jego; nagłą chorobą złożony, mając lat siedemdziesiąt dwa, życia dokonał w Akwisgranie, tamże pochowany w zbudowanym od siebie kościele, który był zamkową kaplicą i dotąd to nazwisko nosi. Zwłoki jego w szaty cesarskie przyodziane, z koroną na głowie, z berłem w ręku, na złotem krześle osadzone w kilka wieków znaleziono. Zdjęte więc te, które były jeszcze pozostały, odzieże, jakoto obuwia, rękawice, wraz z mieczem, berłem i koroną, służą następcom w obrządku koronacyi. Śmierć jego przypadła ostatnich dni stycznia w roku osiemsetnym czternastym. Czterdzieści siedem lat rządził państwem ojczystem, czternaście dostojność cesarską posiadał.
Prawem następstwa Konstantyn po ojcu Konstancyuszu Chlorze, Karol po Pipinie, objęli najwyższą władzę; ale ci, po których ją objęli, nie urodzeniu, lecz przymiotom i czynom dzielnym winni byli stopień wywyższenia swojego. W równym prawie wieku objęli rządy i zaczęli je od wojownictwa: Konstantyn z Maksencyuszem, po którym Rzym zyskał, Karol z Dezyderyuszem, któremu i wolność i zadziedziczałe w jego rodzie królestwo Lombardyi odebrał. I w tem ich zdarzenie podobnemi uczyniło, iż teściom swoim, Konstantyn Maksyminowi życie, Karol Dezyderyuszowi rozwiódłszy się z córką jego, panowanie odjął.
Konstantyn wiarę chrześcijańską przyjąwszy, ustawy jej i obrządki rozszerzał i wzmagał, Sylwestra papieża czcił, Kościół w po-
