Strona:PL E Orzeszkowa Cnoty proste.djvu/10

cech indywidualność naszę składających. Świadczą o tem przyrodzone nam, a wbrew zda się tym przeciwne wady i przymioty, jak: rozrzutność i hojność, nieopatrzność i wspaniałomyślność, chętne zatapianie się w oderwanych marzeniach, a lekceważenie materyalnych warunków bytu. Wszystkie te cechy, które niezaprzeczenie i najogólniej są naszemi, świadczyć zdają się raczej o rycerskości charakteru naszego z jednej strony, a dziecięcej niejako niedojrzałości jego z innej, niźli o przebiegłem, zdobyczy żądnem zepsuciu. To też niezmiernie rzadko spotkać można w społeczeństwie naszem takich, którzyby czyn nieuczciwości dopełniali umyślnie, z planem obmyślanym zgóry, z uprzedzającą postępek chęcią szkodzenia, zdobywania cudzym kosztem własnych korzyści. W ogromnej większości, nieuczciwe postępki nasze bywają wynikiem dopiero błędów i niedostatków innostronnych.
 Śmiało powiedzieć można, że z wyjątkiem nielicznych wypadków, nieuczciwość bywa zawsze poprzedzona, zrodzona niejako przez przyczyny głęboko przenikające naturę i stosunki społeczne.
 Przyczyny te są według zdania mego następujące:
 1) Wrodzona nam nieopatrzność, połączona z zamiłowaniem w blasku, popisie i życiu nad stan.
 2) Niedostateczne rozpowszechnienie wiadomości ekonomicznych, więc nierozumienie wagi i natury różnych działów prac społecznych, nieprzywiązywanie do nich ceny należytej i nieoddawanie im w słusznej mierze szacunku.