Strona:PL E Orzeszkowa Cnoty proste.djvu/18

gim linii wytycznej, według której uczucia i postępki, z natury swej należące do zakresu moralności, znajdowaćby się mogły na właściwem dla każdego z nich miejscu i stopniu. Co do pierwszego względu: komuż u nas przy wzmiance o moralności, o czystości obyczajów, przychodzi kiedykolwiek na myśl coś innego, jak stosunek pomiędzy osobami dwojga płci zachodzący? Któż cnotliwość lub występność człowieka, społeczeństwa, epoki, według innej sprawdza miary, jak według mniejszej lub większej prawidłowości i prawności w stosunku tym zachowywanej? Na tym to punkcie etyki powszechnej skupiła się przeważnie uwaga opinii publicznej, będącej wyrażeniem powszechnego pojmowania moralności; w ten-to punkt Argus zwany krytyką i kontrolą publiczną wlepił wzrok swój; a oślepł dla innych; tu niewzruszone i wyłączne siedlisko obrała sobie stugębna fama i ztąd rozsyłając w świat głosy pochwał lub nagan, o wszystkiem innem milczy albo przemawia zaledwie półgębkiem. W ciasnych szczególniej, a jednak bardzo licznych i większość społeczeństwa składających kołach parafialnych i małomiejskich, tak zwany romans uważanym jest jako pierwszy i ostatni wyraz niemoralności. Wszystko, co istnieje poza tem, wszelkie zbaczanie i rozmijanie się z prawidłami cnót do innej kategoryi należących, traktowanemi bywają z nieskończonem lekceważeniem; zaledwie przez chwilę zwracają na siebie uwagę powszechną, lecz ani wrażenia silnego nie czynią, ani trwałych śladów po sobie w opinii publicznej nie pozostawiają. Większe miasta wyjątek w regule tej stanowią częściowo, to jest, o tyle tylko, o ile posiadają w sobie