Zamierzam pomówić tutaj o metodycznej tylko stronie obu prac powyższych. Metoda, którą usiłuję wprowadzić do nauk społecznych, jest to fenomenalizm socjologiczny, którego dążeniem byłoby usunięcie z badań socjologicznych „intelektualizmu“, tej prawdziwej plagi umysłów dzisiejszych, tego nałogu, wyrobionego społecznemi warunkami, który na miejsce rzeczywistości życia każe im podstawiać wytwory pojęciowe. W mózgach współczesnych zakorzeniła się jakgdyby jakaś obawa swobodnego stykania się z momentami życia; atmosfera przymusu społecznego, prawodawstwa i etyki, wśród której żyją, tak dalece przeniknęła je szkolnictwem, że najprostsze poruszenie duszy ludzkiej widzą w formie sylogizmu; ażeby jakiś fakt żywy wziąć za przedmiot nauki, muszą go wykoszlawić w kategorję, zdefinjować pojęciowo podług ustalonych prawideł, i w tej trupiej postaci, gdy już nie pozostało nic więcej, jak tylko sam szkielet formalny, a nawet schemat tylko gatunkowy szkieletu, ogołocony z ostatniego kawałka żywego ciała, wtedy dopiero uważany jest za odpowiednio godny, by wejść do świątyni nauki. — W to zwyrodnienie intelektualne popadły szczególniej nauki ludzkie — psychologja i socjologja, być może dla-
- ↑ (Przyp. wyd.). Przedruk autoreferatu. drukowanego w „Przeglądzie Filozoficznym“ z r. 1898, zesz. IV, str. 64—70.
