Strona:PL Edward Abramowski-Pisma T.3 432.jpeg

nieskończoności — zapanował już nad duszami wszystkich ludzi, stał się namiętnością społeczną, bożyszczem całych tłumów. Jego interesy — są podniesione do godności religji.
 Jakie są interesy kapitału? Bierzemy wiek przełomu rewolucyjnego — wiek 18-ty. Kapitał jest już siłą rozwiniętą — produkcja jego panująca — grunt społeczny przygotowany zupełnie — opieki już żadnej, ani sztucznej hodowli nie potrzebuje. Interesy kapitału są takie:
 a) Zupełna wolność produkcji — nieograniczona żadnemi przepisami w technice wytwórczej, w rozmiarach produkcji, w gatunku używanej siły roboczej i t. d. Każdy bowiem wynalazek mechaniki lub chemji — to wzrost wytwórczości pracy ludzkiej, wzrost nadwartości, — wzrost płodności kapitału. Musi być wieczną zawadą dla kapitału to, gdy mu przepisy jakieś broniły używania nowych, lepszych, tańszych, produkcyjniejszych sposobów produkcji lub narzędzi — gdyby zakreśliły mu zakres wytwórczości wtenczas, gdy on może rozszerzać się do kolosalnych rozmiarów. Wskutek przepisów właśnie — dotyczących sposobów produkowania — kapitał nie mógł ani rozwijać się, ani powstać w cechowych warsztatach — przez co te warsztaty tak szybko i masowo musiały bankrutować.
 b) Wolny rynek świaowy — kapitał produkuje masowo — w wielkich gospodarstwach, w małych nie może nawet przystosować swej techniki, i wielkiego podziału pracy — te masy towaru nie mogą pomieścić się już w granicach cechowego rynku — nie wystarcza miasto, ani okolica — produkują się dla zaspakajania potrzeb całego kraju — a nawet świata. Rozwinięty handel stworzył już rynek międzynarodowy — wciągnął weń nawet niecywilizowane kraje, zdobywane kolonizacją. Kapitał konkretny — jest kapitałem imiennym prywatnym, pewną jednostką gospodarczą: potężnemi siłami wytwórczemi i doskonale wyspecjalizowaną co do jakości wytworu. Życie, rozwój kapitału polega na tem, żeby nadwartość wydobyta z pracy robotników przy udoskonalonej technice, wydobyta w postaci pewnego wytworu — dostawiona masowo na rynek, z wielką reklamą, została tam jak najprędzej wymienioną na złoto, — bez leżenia. Dopiero nabywszy swobodę złota, nadwartość ta staje się rzeczywistym nowym kapitałem, i rozpoczyna swą funkcję wyzysku i produkowania towarów.
 Otóż w tym całym procesie kapitał potrzebuje przedewszystkiem