była to znaczna forteca, w której dowodził znakomity wojownik Michał Judycki[1] i od 1655 do 1660 r. dzielnie i od Szwedów i Moskali bronił i gdzie z całej okolicy szlachta z rodzinami szukała schronienia. R. 1660 Moskale w liczbic 46.000 z 60 armatami pod dowództwem kniazia Chowańskiego przez sześć miesięcy oblegali ją i nie mogli zdobyć. Szczupła była tam załoga, ciągłem czuwaniem i nieustanną walką omdlewała i już żywności i prochu brakło. Zniskąd nie można się było spodziewać pomocy, bo cały kraj i Wilno było w ręku plądrujących za rabunkiem Moskali, którzy srogością i okrucieństwem postrach szerzyli. Trudna więc była obrona, ale niepodobna było myśleć i o poddaniu się, gdyż Moskale zawsze obiecywali względność dla poddających się, a nigdy słowa niedotrzymywali, i śmiali się i naigrawali się później z łatwowierności tych, którzy im zawierzali. Judycki całą swą ufność położył w będącym tam w Lachowiczach cudownym obrazie Matki Bożej Białynickiej i Jej się w opiekę z całą załogą oddał. Widząc, że już niema żadnego sposobu obrony i że tylko jaki cud nadzwyczajny potrafi ją ocalić, spodziewał się od Matki Bożej tego cudu, i nie zawiódł się dzielny ten bohater, równie pobożny jak mężny. Moskale jak wyżej wspomnieliśmy w liczbie 46.000 przez sześć miesięcy nieustannie przypuszczali szturmy i z 60 armat ciągle strzelali, otoczywszy fortecę wokoło i odgrażali się straszną zemstą za zuchwałe, jak mówili, ociąganie się z poddaniem. Każdy dzień zdawało się, że już miał być ostatni. Jakoż doprowadzeni byli do ostateczności, żeby poznali, że nie sobie samym, lecz Matce Bożej mieli zawdzięczać ocalenie swoje od okrutnego losu, który niechybnie miał spotkać oblężonych. I gdy nastąpiła już ta ostatnia ostateczność, nad wszelkie spodziewanie przyszła im jakby z nieba cudowna pomoc. Znakomity wojownik, Stefan Czarniecki, pobiwszy Szwedów przybył, albo raczej przyleciał Litwinom w pomoc, i połączywszy się z hetmanem Pawłem Sapiehą, jakkolwiek mieli tylko razem niespełna 15.000 wojska,
- ↑ Judycki Michał, wojski rzeczycki. Konstytucya z r. 1661 p. t. „Nadgroda“, wyraża: „jako Michał Judycki, mając zleconą sobie fortecę Lachowicką, odważnie tam stawając od różnych nieprzyjaciół (Szwedów, Moskali i Kozaków) obronił, a novissime Chowańskiego z wojskami moskiewskiemi potencyą wstrzymał. Za co majętność jego w województwie Nowogrodzkiem Hohlonise i Denisowszczyznę Rzeczpospolita na lat 30 ab omnibus in genere oneribus Rpce uwalnia i summe 21.400 zł. wydaną (na utrzymanie garnizonu) ze skarbu litewskiego zwrócić przyrzeka“.
