siębiorczym, przez pośrednictwo biskupa Sołtyka wyjednali u Augusta III r. 1758 przywilej na założenie drukarni, która miała nazwę drukarni fortecy Najśw. Maryi Panny i założoną została za pożyczone w kasie bractwa Najśw. Panny Maryi Szkaplerznej pieniądze. Trwała od 1758 do 1844 r.[1] i w owym czasie pod każdym względem, szczególnie co do pięknych i okazałych czcionek, przewyższała wszystkie, jakie tylko były w Polsce. Jakoż sam Bandkie (History a Drukarń I, str. 43) wspominając o dziele, wydanem r. 1765 przez Karmelitów: Ozdoba i Obrona Ukraińskich krajów — mówi: przepyszna edycya, która mogłaby przynieść zaszczyt najzawołańszym drukarniom. Jak się ta drukarnia rozwinęła, można wnosić z tego, jakie przynosiła Karmelitom korzyści. I tak z dochodów drukarni po spłaceniu zaciągniętego u bractwa długu użyto:
1) r. 1799 na pokrycie miedzią kościoła z kaplicami, zrestaurowano kopułę, zrobiono rynny, pokryto wieżę, dając nowe wiązanie za 64.229,
2) r. 1802 na pomalowanie kościoła 2.062,
3) r. 1803 na ułożenie posadzki marmurowej 16.462,
4) w następnych latach na ulanie dzwonu, ważącego 8 pudów (320 funt.), 28.560,
5) r. 1810, 11 i 12 na wybudowanie wieży 28.700,
6) następnie na restauracyę kościoła (z samych dochodów drukarni) 159.720.
Nadto czynni i zapobiegliwi OO. Karmelici założyli fabrykę papieru (papiernię). Przy drukarni mieli i swoich rytowników, którzy rytowali na miedzi i na drzewie wizerunki świętych, ba! nawet mężów wsławionych. W liczbie ich wydatne zajmował miejsce zdolny rytownik Teodor Rakowiecki, ojciec znanego filologa, autora „Ruskiej Prawdy“. Ryciny berdyczowskie dziś należą do wielkiej rzadkości.
- ↑ Edward Rulikowski w artykule o Berdyczowie (Słownik Geogr.) przytacza: „według bardzo niezupełnego spisu, jaki posiadamy, drukarnia berdyczowska Karmelitów wydała przeszło 650 druków“. Oprócz dzieł monumentalnych in folio, jak: O cudownym obrazie berdyczowskim, O cudownym obrazie w Chełmie i innych wielu wspaniałych edycyi, z tejże drukarni (nie w Krakowie) wyszły dwie pierwsze edycye Barbary Felińskiego, Tańskiej Pamiątka po dobrej matce, Jagiellonida Tomaszewskiego, Poezye Konst. Piotrowskiego, Baruela Historya masonów etc. etc. i pono nieznana w Bibliografii popularna komedyjka p. t. Alegorya Polusia.
