Strona:PL Eliza Orzeszkowa-Bene nati.djvu/023

rej uczucie instynktowe miało się zamienić w świadome dążenie.
 W całym kraju zaczęto ponownie zajmować się sprawą włościańską; rozprawiano, pisano artykuły, broszury i książki, podawano projekty. Na Litwie, podobnie jak w cesarstwie, z woli i rozkazu cesarza Aleksandra II powstały komitety obywatelskie, mające rozpatrzyć sprawę uregulowania stosunków między dziedzicami i poddanymi, oraz wyrazić swoje poglądy i życzenia, ażeby po zebraniu opinij można było przystąpić do czynnego załatwienia jednego z najważniejszych zagadnień społecznych.
 Oczywiście i do Ludwinowa doszły bardzo żywe odgłosy kwestyi, która jeszcze przed ustanowieniem owych komitetow poruszyła była z drzemki umysły obywatelskie. Krewni i blizcy znajomi pani Orzeszkowej w komitetach samych czynny brali udział. Wielce poważany i rozumny Kalikst Orzeszko w Petersburgu, a Jan Żuk w Grodnie, byli członkami ich i po powrocie z tych miast zdawali swym spółobywatelom na Polesiu szczegółową sprawę z czynności swoich, a młoda dziedziczka Ludwinowa przysłuchiwała się im, z ubocza wprawdzie, ale z ciekawością wielką. Zrozumiała ona doniosłość sprawy i żywo zajmować się nią zaczęła, tem łatwiej, że całe grono znajomej jej młodzieży, śród którego znajdował się brat młodszy jej męża, Florenty Orzeszko, entuzyastycznie tę sprawę witało. Pomiędzy starszymi, wygłaszano zdania rozmaite, ale z młodzieży, licznej w tamtych stronach i czasach, nie było ani jednego, któryby nie głosował za najszerszem wymierzeniem ludowi sprawiedliwości. Do tej grupy entuzyastów bezwarunkowych przyłączyła się pani Orzeszkowa odrazu i zaczęła o tym przedmiocie toczyć z tymi, którzy okazywali entuzyazm warunkowy tylko, dysputy zapalczywe. Było już w nich trochę rozumowania własnego, więcej cudzego jeszcze,