Strona:PL Eliza Orzeszkowa-Bene nati.djvu/046

jaskrawszego kontrastu między biedą wieśniaków w roku głodowym, przeciążeniem pracą, brakiem chwili swobodnej i wesołej, a lekkomyślnem, próżniaczem zachowaniem się panów-dziedziców, nie wchodzących w potrzeby swych poddanych materyalne, a tem mniej duchowe, oraz nielitościwem obchodzeniem się ekonomów z ludem.
 Hanka niosła jedzenie ojcu, obrabiającemu pańszczyznę; z osłabienia, głodem spowodowanego, bała się przejść przez kładkę na rzece i wołała ojca, ale ekonom pogroził jej nahajką; Hanka weszła na kładkę, wpadła do wody i utonęła. Dowiedziawszy się o tem Wasyl, jej kochanek, „przybiegł do wioski blady i z obłąkanemi oczyma, a spojrzawszy na trupa dziewczyny, pochwycił się za głowę i uciekł.“ W kilka dni potem znaleziono go pod krzyżem „opuchłego i umarłego z głodu.“ W miesiąc później chata ojca Hanki opustoszała: dwoje dzieci zmarło, starszą dziewczynkę na piastunkę wzięto do dworu, a Harwar z żoną, wynędzniali i osiwiali, wyszli żebrać po szerokich drogach. Gdy się o tem zgadało u dworu, dowcipniś jakiś żałował dziewczyny, jeżeli ładna była, jakaś sentymentalna dama widziała w „smutnym wypadku“ treść do romansu, jakiś obywatel z sumiastemi wąsami oburzył się na myśl, żeby mógł być romans u chłopów, bo czyż oni kochać umieją!.. a sama dziedziczka zaproponowała po francusku, ażeby zmieniono temat rozmowy, bo taki temat, jak utonięcie dziewczyny, zbyt szkodliwie działa na nerwy...
 Kontrast niewątpliwie bardzo silny, ale przez owo nagromadzenie samych strasznych katastrof z jednej, a przez sarkastyczne odmalowanie bezduszności panów z drugiej strony, autorka osiągnąć mogła tylko cel publicystyczny, lecz nie artystyczny.
 Na tym drobnym obrazku przerwała natenczas Orzeszkowa czerpanie materyału z warstwy ludowej. Są wpraw-