Strona:PL Eliza Orzeszkowa-Bene nati.djvu/049

wrotni, oraz śmieszni. Pierwsza kategorya, do odmalowania której autorka brała oczywiście rysy z własnego usposobienia i własnych poglądów, jest najbardziej jednostajną, przedstawicielami jej są zazwyczaj: lekarze, adwokaci, inżynierowie, technicy; druga i trzecia więcej przedstawia rozmaitości, ale często przechodzi w karykaturę.
 Myśli owoczesne Orzeszkowej, lubo wypływały z rozpatrywania jednorodnych stosunków, nie znajdowały zrazu swego wytłómaczenia w jakiejś zasadzie ogólniejszej, któraby posłużyć mogła do uszeregowania tematów w związek przyczynowy i ułatwiła objaśnienie różnorodnych objawów życia... Niebawem wszakże takie źródło główne złego wychyliło się niejako samo przez się, zpoza całej ciżby faktów, rozpatrywanych przez autorkę. Źródłem tem okazało się wadliwe wychowanie płci obojej, nie przygotowujące do życia ciężkiego, nie uczące obowiązków obywatelskich i pracy, nie hartujące charakterów, lecz czyniące je chwiejnemi, ulegającemi nader łatwo wpływom zgubnym.
 Uświadomiwszy sobie zasadniczą przyczynę rozstroju stosunków małżeńskich i rodzinnych, powieściopisarka pośpieszyła z uwydatnieniem jej przed czytającą publicznością, ażeby uchronić podrastające pokolenie od zawodów i rozczarowań, z ktorych sama otrząsnęła się po wielu trudach, dzięki przyrodzonym zaletom umysłu i charakteru. „Pan Graba,“ „Pamiętnik Wacławy,“ „Na dnie sumienia,“ „Marta“ w formie powieściowej, a „Kilka słów o kobietach“ w formie rozprawy publicystycznej: oto utwory, wyświetlające szkodliwe lub zgubne skutki fałszywego kierunku wychowania, czy to mężczyzn lub kobiet osobno, czy przedstawicieli płci obojej razem. One to, dotykając sprawy prawdziwie żywotnej i ważnej, zwróciły na Orzeszkową uwagę powszechną, rozeszły się wśród