tem papiezkim w Lombardyi i umarł podczas sprawowania tego urzędu w Mantui r. 1086. Kościół uznaje go za świętego i obchodzi pamiątkę jego 18 Marca.
Anzelm z Laonu, należy do najsławniejszych teologów wieków średnich. Był on uczniem Anzelma kantuaryjeńskiego, od którego pobierał nauki w klasztorze Bec w Normandyi, od roku zaś 1076 przez lat przeszło dwadzieścia wykładał kurs teologii w Paryżu. Następnie udał się do swojego rodzinnego miasta, gdzie został scholastykiem, potém archidyjakonem i otworzył tam sławną, licznie uczęszczaną szkołę teologiczną. Zajmując się ciągle powołaniem nauczycielskiém, nie przyjął ofiarowanej mu po kilkakroć godności biskupiej i umarł w Laon 1117 r. Znaną jest jego Glossa interlinearis (tłómaczenie Biblii z krótkiemi objaśnieniami pomiędzy wierszami), która wkrótce po wynalezieniu druku w 1502 i 1508 została wydrukowaną w Bazylei, ale najlepsze wydanie tego dzieła jest Antwerpskie 1635 r. Pozostawił także kommentarze do pojedyńczych ksiąg Pisma ś.
Anzelm z Hawelbergu, brat Alberta Niedźwiedzia, margrabiego brandeburgskiego, od r. 1126 biskup hawelbergski, w marchii brandeburgskiéj, słynął nadewszystko nauką teologii i gruntowną znajomością języka greckiego. Z tego powodu, krewny jego cesarz Lotaryjusz II, przy końcu swego panowania, roku 1137 wyprawił go w poselstwie do Konstantynopola, gdzie Anzelm miewał liczne konferencyje religijne z teologami najsławniejszemi. Stosownie do życzenia papieża Eugenijusza II, opisał większą część tych konferencyj w formie rozmów (Colloquia). Doszły one do naszych czasów, i pod tytułem Dialogorum adversus Graecos, libri III, znajdują się w tomie XIII wielkiego zbioru d’Achery: Spicilegium vet. script. Inne dzieła Anzelma de Ordine Canonicorum regularium S. Augustini, zamieścił Pertz w tomie IV zbioru Anecdota. W r. 1146 lub 1147 Anzelm, modlitwami i błogosławieństwem ś. Bernarda uzdrowiony z ciężkiej choroby gardła, odbył drugą wyprawę krzyżową. Za powrotem Anzelma, Eugenijusz III papież wyprawił go w poselstwie do króla Konrada III (pierwszego z Hohenstauffów). W r. 1152 miał udział przy zawarciu traktatu w Rzymie, między papieżem Eugenijuszem III, a nowym cesarzem Fryderykiem Barbarossa czyli Rudobrodym; ale wkrótce odebrał napomnienie od papieża, równie jak inni biskupi, że niedosyć bronili praw Kościoła przeciw Fryderykowi. Był on w rzeczy samej, równie jak jego brat, Gibelinem i bardzo lubionym od Rudobrodego. Gdy w r. 1154 chciał cesarz zaślubić księżniczkę grecką, wyprawił znowu Anzelma do Byzancyum, a za powrotem wyjednał u duchowieństwa Rawenny wybranie go arcybiskupem (1155 r.). Papież Adryjan IV potwierdził wybór, albowiem Anzelm potrafił pojednać papieża z cesarzem w sprawie o trzymanie strzemienia. Umarł Anzelm w cztery lata później (r. 1159). L. R.
Anzelm, Niemiec z Misnji, brat zakonu Krzyżaków, pierwszy biskup warmiński, postanowiony i zapewne poświęcony przez legata apostolskiego Wilhelma biskupa Modeny w r. 1243. Inni nazywają go Franciszkanem i nawet podciągają do herbu polskiego Pruss. Obrał rezydencyję swoją w Brunsberdze, przeniesiono ja potem dopiero do Heilsberga, w którym już biskup Anzelm w Czerwcu 1260 r. wydał erekcyję dla biskupstwa, katedry i kapituły w Brunsberdze, erekcyję te w cztery lata później zatwierdził Anioł (Angelus) biskup Sabiny legat (ob.). Kapitułę składać miało czterech prałatów i szesnastu kanoników, ale z początku było tylko siedmiu kanoników. Biskup gorliwy szczepił chrześcijaństwo na wszelki możebny sposób, kazał ściąć bożka, którego (blizko Heiligenbeil) pod wielkim dębem czcili poganie pruscy, a kiedy to nie pomogło, dąb kazał spa-
