przerwy nawet i przez śmierć Henschena i Papebroeka, gdyż każdego zmarłego spółpracownika niezwłocznie zastępował nowy, który pracował poprzednio pod kierunkiem swych towarzyszy i według jednostajnego planu. Tych wszystkich uczonych razem zwano Bollandystami, a dzieło ich, nie nader poprawnie drukowane także w Wenecyi, nosiło miano dzieła Bollandystów. Ciągnęło się dalej, przy wsparciu cesarzowej Maryi Teressy, nawet po zniesieniu zakonu Jezuitów, dopóki nie przerwało go wkroczenie Francuzów do Niderlandów 1794 r. Tom 53 in folio, wyszedł tego roku w Tangerloo i obejmował Świętych od dnia 12 do 15 Października. Niektórzy, między innymi Alzog, mylnie twierdzili, że dzieło to dochodzi tylko do 6 lub 11 Października. Napoleon I pragnął wznowić dalsze jego wydanie; ale nie przyszło do skutku. Nareszcie rząd belgijski polecił kontynuacyję tego dzieła zakonowi jezuitów, nad czém kierunek wzięli XX. Jan Chrzc. Boone, Jan Vandermooren, Prosper Coppens i Józef Heike. Wydali oni w Namur 1838 r. programmat: De prosecutione operis Bollandiani, a r. 1845 tom 54, we dwóch częściach, w 1853 tom 55. W Listopadzie 1858 roku wyszedł w Bruxelli tom IX, obejmujący dalszy ciąg Świętych z miesiąca Października. Nad tym tomem pracowali J. van Hecke, B. Bossue, V. de Buck i E. Carpentier. Oprócz żywota każdego Świętego, przerobionego ostatecznie przez Bollandystów, znajdują się w tém ogromném dziele starożytne legendy, podania, dokumenta historyczne, dzieje specyjalne dyjecezyj, opactw, zakonów, miast i t. d., wyjaśnione uczonemi przypisami i rozprawami; są one najważniejszém i najobfitszém źródłem dla historyi Kościoła w ogólności, a w szczególności i dla historyi Kościoła Polskiego. Nie masz umiejętności teologicznej, do którejby nie dostarczyły obfitej pomocy Acta Sanctorum. Szczegółową o nich wiadomość zamieścił Pamiętnik religijno-moralny, 1858, tom II, pod napisem: „Hagiografija nowożytna i Bollandyści.“ L. R.
Acta Synodalia, (ob. Synody).
Acta Tomiciana, (ob. Tomicki).
Actium teraz Azio, miasto na zachodnim krańcu Grecyi i przylądek przy wejściu do cieśniny ambracyjskiej, miejsce słynne bitwą, jaka tu zaszła między Oktawijanem Augustem i Antonijuszem, w r. 31 przed nar. Chr. Oba wojska rozłożyły się na przeciwległych brzegach cieśniny; Oktawijan miał 80,000 piechoty, 12,000 jazdy i 260 okrętów; Antonijusz 100,000 piechoty, 12,000 jazdy i 220 okrętów. Flota Antonijusza powiększyła się jeszcze o 60 okrętów z powodu przybycia Kleopatry, królowej egipskiej; zdawało się przeto, że bitwa rozstrzygniętą zostanie na jego korzyść. — Zręczność okrętów morskich Agryppy, wodza Oktawijana, nikczemna ucieczka Kleopatry i słabość Antonijusza do tej kobiety, oddały zwycięztwo w ręce Augusta, a z niém i najwyższą władzę w Rzymie. Uradowany August, na pamiątkę tego zwycięztwa powiększył świątynię Apollona w Actium i wyprawiał tam co pięć lat igrzyska. — Naprzeciwko Actium wybudowano miasto Nikopolis, dziś Prevesa.
Activa i Passiva, wyrazy handlowe. Aetna są to należytości przypadające kupcowi od rozmaitych dłużników, czyli jedném słowem jego wierzytelności; Passiva są to długi, przypadające od niego wierzycielom. Przewyżka Aktywów nad Passywami stanowi rzeczywisty majątek; w razie przewyżki Passywów nad Aktywami, powstaje niewypłacalność, a zatem bankructwo.
Activitas, możność wykonywania prawa obywatelskiego: vox activa, możność czyli prawo glosowania na sejmikach, możność wybierania posła na sejm, lub deputata na trybunał; vox passiva, możność być wybranym; ad activitatem dandi suffragii potrzeba było lat 18 skończonych; ad capacitatem być obranym urzędnikiem lub deputatem lat 23 skończonych. Osadzenie ab omni activitate, znaczy-
