szcze o znakomitym traktacie p. t.: Evidence of the christian religion. Rozmaite wyjątki dzieł jego rozproszone są w przekładzie polskim po różnych czasopismach; znaczna część ustępów tłómaczonych ze Spektatora, znajduje się w Monitorze i w Tygodniku wileńskim; tragedyję Katon tłómaczył Alexander Chodkiewicz. F. H. L.
Adductor, ksobny; muskuły (mięśce) kierowane wolą, sprawujące ruch odnogi (ob. odnogi) ku środkowej linii ciała, noszą to nazwisko; działające zaś w kierunku przeciwnym nazywają się odsiebnemi (abductores). Wewnętrzna część ud wypełniona jest właśnie muskułami ksobnemi: za ich to pośrednictwem możemy zbliżyć uda ku sobie i wywrzeć dość znaczną siłę, jak to np. podczas konnej jazdy ma miejsce. Inny przykład podobnego rodzaju muskułu daje nam muskuł piersiowy wielki; ten przyciąga górną odnogę (rękę) ku piersi, a zatem ku linii środkowej ciała.
Adefagija v. Adephagia, (z greckiego aden wiele, fagein jeść). Żarłoczność, własność przyrodzona lub nabyta, nie zaś zjawisko chorobliwe (ob. Bulimija).
Adel czyli Adil, po arabsku: sprawiedliwy, przydomek niezasłużony kilku monarchów muzułmańskich. — Malek-Adel (król sprawiedliwy) Seif-Eddin-Abubekr-Mohammed, sułtan egipski i syryjski, brat Saladyna, w wojnach krzyżowych odznaczył się głównie przy obronie Akry; traktując o pokój z królem angielskim Ryszardem Lwie Serce, jako główny warunek położył swoje małżeństwo z siostrą Ryszarda, Joanną, wdową po Wilhelmie II królu Sycylii. Gdy atoli Joanna za muzułmanina wyjść nie chciała, pokój nie przyszedł do skutku. Malek-Adel po śmierci brata, synowca swego zmusił do uznania swej władzy i r. 1201 wstąpił na tron. Um. 1218 r. — Adel II (Seifeddin Abubekr, ob.), syn poprzedzającego, sułtan egipski. — Adel-Szach, nazwisko wszystkich prawie królów Wizapuru, od r. 1491 aż do podbicia tego królestwa przez cesarzy mongolskich (1670).
Adel i Adajel, krainy rozciągające się na wschodnim brzegu Afryki, wzdłuż morza Czerwonego, od granic Abissynii aż do przylądka Guardafui. Kraje te mało znane przez Europejczyków. W środku górzyste i żyzne, bliżej morza suche i piaszczyste, mają dwie stolice: Haussa, nad rzeką Harusz, i Zeila, blisko cieśniny Bab-el-Mandeb; z innych miast ważniejszemi są: Barbara, nad morzem, prowadzi handel piaskiem złotym, kością słoniową, bydłem i miodem, i Auxa. Mieszkańcy, Somaulisami zwani, należą do rassy pośredniej między Arabami a murzynami; trudnią się handlem i rozbojem morskim.
Adelaar (Kord Sivertsen), jeden z najznakomitszych marynarzy XVII wieku, urodził się w 1622 r. w Brewig w Norwegii. W piętnastym roku życia Adelaar był już majtkiem w służbie hollenderskiej, w pięć lat później udał się do Wenecyi i przyjął udział w wojnie, jaką ta rzeczpospolita wiodła z Turkami. Szczęście, rozum i waleczność utorowały mu drogę do zwycięztw i sławy. W 1654 r. Adelaar otoczony przez 67 galer tureckich, nie mając sam więcej nad jeden okręt, rzuca się zuchwale na nieprzyjaciół, zatapia 15 galer, kilka z nich pali i niszczy do 5,000 Turków. Czyn ten zjednał mu stopień generała-admirała-lejtenanta. Odtąd wszystkie państwa morskie na wyścigi starały się przeciągnąć Adelaara na swą stronę, szczególniej zaś król duński Fryderyk III, który mu ofiarował 7,200 talarów rocznej pensyi, summę na owe czasy niezmierną. Adelaar dał się nakłonić, porzucił Wenecyję w 1667 r. i objął dowództwo nad flotą duńską, którą na wzór holenderskiej przekształcił. W r. 1675, za panowania Chrystyjana V, Adelaar wyprowadzić miał flotę przeciwko Szwedom, ale choroba stanęła mu na przeszkodzie i w tymże jeszcze roku zabrała go z tego świata. Niezmierna bystrość w obrotach morskich, zjednała mu przydomek Adelaara t. j.: orła (Adler).
