Adelajda (święta), córka Rudolfa II króla Burgundyi, urodziła się roku 931. Poślubiona rokiem starszemu od siebie 17-to letniemu Lotaryjuszowi, królowi Włoch, po trzech leciech pożycia straciła męża, którego zgon przypisywano otruciu przez Berengaryjusza, księcia Jvree, kuszącego się o panowanie, nad Włochami. Koronowawszy się na króla, chciał aby Adelajda oddała rękę, także koronowanemu synowi jego Adalbertowi: lecz gdy odmówiła, Berengaryjusz uwięził ją w zamku Garda, nad jeziorem tegoż nazwiska. Przy pomocy wiernego kapelana swego Marcina, uciekła ztąd młoda wdowa, przebrana ze służącą w szaty męzkie. Kryjąc się czas niejaki w lasach i jaskiniach przed pogonią Adalberta: znalazła wreszcie schronienie w Canossa, warownym zamku hrabiego Azzon’a. Ztąd prosiła o opiekę Ottona I cesarza. Agapit II papież prosił go także, aby wyzwolił Adelajdę i Włochy z rąk Berengaryjusza. Wysłał Otton syna swego Landolfa do Włoch z wojskiem, i sam wkrótce tu przybył, a w r. 951, po ucieczce Berengaryjusza, zaślubił piękną Adelajdę, w r. 962 był koronowany na króla Włoch przez Jana XII papieża. Adelajda, po upadku Berengaryjusza, wzięła dwie córki swego wroga na wychowanie i była dla nich matką. Szczególne miała poważanie dla ś. Adalberta, pierwszego arcybiskupa magdeburgskiego, czynny wzięła udział w jego missyjach na wyspie Rugii i między Słowianami, należącymi do jego metropolii. Po śmierci Ottona I r. 973, nastąpił na tron syn jego Otton II i szczęśliwym był, dopóki zostawał pod wpływem pobożnej swej matki; ale druga jego żona Teofanija, córka cesarza Greckiego, poróżniła go z Adelajdą, tak dalece że ją wygnał z dworu, pod pozorem iż marnotrawi pieniądze na jałmużny i zbogacanie klasztorów. Musiała więc szukać przytułku we Włoszech, a później u brata swego Konrada króla Burgundyi. W parę lat później nastąpiło pojednanie się matki z synem. Po jego śmierci w r. 983 a Teofanii r. 991, regencyja i opieka nad małoletnim wnukiem Ottonem III, przeszła w ręce Adelajdy. Umarła 16 Grudnia 999 roku w Seltz, o mil 3 od Strasburga. Część jej relikwij zachowuje się w skarbcu Hannowerskim. Pobożnością, cnotami i cudami, zyskała imię Świętej: żywot jej opisał ś. Odilon, opat w Cluny. Breitenbauch wydał po niemiecku historyję jej życia, w Lipsku 1788 r. L. R.
Adelajda, córka Ziemomysła, siostra rodzona Mieczysława I księcia polskiego, poszła w roku 968 za mąż za Gejzę I. który po ojcu swoim Toxysie panował nad Węgrami. Gejza ten był ojcem ś. Stefana, Adelajda zaś drugą była jego żoną, więc macochą Stefana, sama zaś nie miała żadnych dzieci. Dytmar nazywają alba domina, po staropolsku bela knehini, i pod tém głównie nazwiskiem występuje w dziejach. Naruszewicz ją ma za księżniczkę Białej Chrobacyi, ale za śmiałe to przypuszczenie. Po śmierci męża, była jeszcze młodą wdową, a że Gejza oddał jej w zarząd państwo węgierskie podczas małoletności Stefana; starał się o jej rękę Kupa, rządca semigiejski, i z tego powodu były zatargi domowe w Węgrzech. Rok śmierci Adelajdy niewiadomy. Jul. B.
Adelajda, trzecia i ostatnia żona Mieczysława Starego, podług Bogufała, krewna, (consanguinea) cesarza rzymskiego Fryderyka, niewiadomo kto była i kiedy za mąż poszła. Pistoryjusz i Hubner domyślają się, że była córką Godfry-da II księcia Brabancyi i wnuczki cesarza Henryka IV Irmingardy, byłaby więc ciotką Fryderyka. Miał z niej Mieczysław kilka córek. Jul. B.
Adelajda, córka Berengara, hrabiego na Szulcbachu, poślubiona w roku 1167 Bolesławowi Wysokiemu, najstarszemu synowi Władysława II wygnańca, księcia wrocławskiego na Szlązku. Z niej urodził się Henryk Brodaty w roku 1191 i dwóch innych synów, Konrad i Jan. Była i córka także Adelajda zaślubiona Teobaldowi IV margrabi morawskiemu. Jul. B.
