W Antwerpii wydał żywot Jezusa Chrystusa, wraz z księgą o szczęśliwości żywota chrześcijańskiego, 1578 r. Umarł w Kolonii 1585 r. Dopiero w 10 lat po śmierci, wyszło tu jego dzieło: Theatrum Terrae Sanctae, z mappami, wielokrotnie przedrukowywane i tłómaczone na różne języki, oraz na polski pod tytułem: „Jeruzalem, jakie było za czasów Chrystusa Pana, przedmieścia i przedniejsze miejsca opisane, przełożone przez jednego z duchownych Jeruzalem nowego pod Czerskiem“ (Andrzeja Jana Frankiewica), Warszawa 1671 i 1726. Do tego dołączona jest: Historyja żywota Matki i Syna, Maryi i Jezusa, także przez Adrychomijusza.
Adso albo Adson, opat klasztoru Montier-en-Der, od r. 960, jeden z celniejszych pisarzy X wieku, urodzony z rodziców zamożnych (szlachetnych w górach Jura, uczył się w sławnym klasztorze Luxeuis, był professorem w Toul. Towarzyszył Ottonowi III w podróży do Włoch, gdzie zabrał przyjaźń z uczonym Gerbertem, późniejszym papieżem Sylwestrem II. Słynął powagą obyczajów, nauką i wymowę kaznodziejską. Nawróciwszy Hilduina hrabiego Arcy w Szampanii, nakazał mu za pokutę odbyć pielgrzymkę do Jeruzalem, i sam odpłynął z nim 992 r. do Egiptu, ale w pierwszych dniach żeglugi umarł. Oprócz hymnów i ułożenia wierszem 2-iej księgi Dyjalogów papieża ś. Grzegorza, Adson napisał wiele Żywotów Świętych, między innemi: ś. Mansweta, Bazolusa, Flodoberta, Bercharyjusza i innych. Pisał także list do królowej Herbergi o antychryście.
Aduery, nazwisko narodu osiadłego niegdyś miedzy Ligierą i Saoną, pierwszego z ludów gallijskich, który połączył się z Rzymianami. Byli oni zamożni lecz zniewieścieli. Naczelnik państwa obierany przez kapłanów, rządził wspólnie z senatem. Główne ich miasto zwało się Bibrakte, teraźniejsze Autun.
Adufe, instrument wydający głos przez uderzenie, najbardziej używany w starożytności. Hebrajczykowie nazywają go toph, Grecy tympanon, Arabowie duf, a Hiszpanie adufe. Jest to gatunek bębna albo kotła, na którego metalowem kole wiszą brząkadła. Znajdują się jeszcze teraz na wschodzie rozmaite gatunki tegoż instrumentu. P. P.
Adugar-Dża czyli Dża-Adugar, tak nazywają się u Kirgizów czarownice (niekiedy czarownicy), które urzekają niewolników, tak, że gdyby który z nich zamyślał uciec, niezawodnie zbłąka się i wpadnie znowu w ręce swojego pana. Czary te dokonywają się następnym sposobem: niewolnikowi ucinają trochę włosów i stawią go śród szałasu, w miejscu umiecioném i wysypaném solą i popiołem; potém czarownica wymawia zaklęcia i jednocześnie każe niewolnikowi cofać się w tył, plwać na swoje ślady, i za każdym razem wyskakiwać z szałasu; wreszcie sypie niewolnikowi na język trochę popiołu, na którym stał.
Adular, minerał z grupy spatów polnych, przedstawiający podwójny krzemian glinki i potażu, którego wzór chemiczny jest: 3SiO3, Al2O3 + SiO3, KO. Znajduje się w kryształach, w skałach ogniowego pochodzenia, gdzie zwykle narasta w wydrążeniach geodycznych, lub tworzy massy blaszkowe. Forma jego pierwotna słup rombowy, ukośny. Barwy zwykle białej mlecznej. Twardość znaczna, rysuje bowiem szkło; c. g. 2,53. Według Gustawa Bose ma zawierać niekiedy pewną ilość sody, zastępującej odpowiednią ilość potażu. Kryształy formy pierwotnej są bardzo rzadkie, trafiają się jednak na górze ś. Gotharda i w Irlandyi, w grupach powstałych ze zrośnięcia kilku kryształów. Szlifowany używa się do pierścieni. K. J.
Adule, niegdyś miasto w Etiopii, nad morzem Czerwoném, dzisiejsze Zuila, znane szczególniej ze znalezionego tu w pierwszych wiekach chrześcijaństwa napisu, zwanego Monumentum Adulitanum, który dla geografii starożytnej wiel-
