Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/155

przysięgę w sądach najwyższej instancyi, dodawano zwykle tytuł Mecenasów. Obrońców przy trybunale nazwano w r. 1764 Mecenasami. Patronów i wszystkich w ogólności adwokatów, z ich podwładnymi, dependentami, aplikantami, kancel-larzystami, nazywano Palestrą (ob.) nakształt francuzkiego barreau. Już Statut Wiślicki każę stronom mieć patronów. Za Jana Olbrachta, doktorowie prawa bywali patronami. W epoce Jagiellońskiej, przed trybunałem, sądami ziemskiemi i grodzkiemi stawający patron, musiał bydź koniecznie szlachcicem. We wszystkich innych sądach, nie wyłączając sejmowego, mogli występować ludzie nieszla-checkiego stanu. Prawa litewskie wymagały, aby patron był koniecznie po-sessyjonat; prawa zaś koronne zastrzegały, aby nie był żołnierz. Patron wykonywał przysięgę. W trybunale nie mogło być więcej obrońców jak trzydziestu, w as-sessoryi dwunastu, w referendaryi dwunastu, w kommissyi skarbowej piętnastu, w departamencie wojskowym szesnastu. Podług ukazu z dnia 17 Września 1811 r. kiedy jeszcze Statut Litewski miał moc obowiązującą w Litwie, liczba Adwokatów w tamecznych gubernijach oznaczona była: przy sądach głównych drugim departamencie (dziś zamienionych w izby sądu cywilnego) po 12; przy sądach ziemskim i grodzkim każdego powiatu (zamienionych na sądy powiatowe), po 10; przy sądach konsystorskich po 6; przy magistratach, stosownie do liczby mieszkańców, od 10 (jak w Wilnie) do 5. Po zniesieniu statutu litewskiego w pomienionych prowincyjach, ustała korporacyja Adwokatów. Dawniej wedle konstytucyi 1725 roku, po złożeniu patronizacyi i opuszczeniu palestry, nie wprzód, jak we dwa lata, wedle zaś późniejszej 1768 roku, w lat cztery dopiero, deputatem na trybunał patron obranym być mógł; nie mając jednak zagrodzonej sobie drogi urzędowania w Ziemstwie lub Grodzie zaraz po zaniechaniu swojego stanu. Warunek ten uchyliła konstytucyja 1775 r. i niezwłocznie po wyjściu z palestry urzędy publiczne sprawować dozwoliła. Żaden Adwokat, póki nim był, nie mógł mieć i pełnić razem innego urzędu, jakoto: regenta, a tém bardziej sędziego, pod utratą i nieważnością nowego obowiązku, tudzież odsądzenia od patronizacyi. Adwokat przydany od sądu do obrony w sprawie ubogich, wdów lub sierot, obowiązany był bezpłatnie jej podejmować się; w razie ociągania sie i nieposłuszeństwa, od patronizacyi odpadał. Ośmielający się mówić przeciw dekretowi sądu, w którym stawał, karze sześciu niedziel wieży cywilnej ulegał. Żadnych processów lub pretensyj i dóbr, pod rozprawą będących, wlewkami nabywać, chociażby pod cu-dzem imieniem, adwokat nie mógł, pod nieważnością tychże, ukaraniem strony czyniącej cessyję, czyli dającej wlewek sześcią niedziel wieży i 2000 grzywien (ob.), tudzież oddaleniem od patronizacyi nabywającego Adwokata. Dokumentów do sprawy sobie powierzonych, przed nakazaną kommunikacyją, przeciwnej stronie, na szkodę swego pryncypała, ani przez się, ani przez inne osoby, nie wydawać i nie informować, pod karą 12 niedziel wieży i utratą patronizacyi, było wzbro-nionem: czego, gdyby który z Adwokatów dopuścił się, stawał się winnym występku zmowy ze stroną przeciwną (praevaricatio), odsądzenie od obowiązku i kary kryminalne za sobą ściągającego. Adwokat miał prawo do słusznej za swa pracę nagrody (honorarium, salarium), bez względu na zły lub dobry wypadek przyjętej sprawy; nawet wtenczas gdy wyraźnej o nią umowy nie było. — Wójta w miastach nazywano po łacinie Advocatus. — W Księstwie Warszawskiem, wprowadzono cztery rodzaje obrońców sądowych jako to: Obrońca przy sądach pokoju, Patron przy trybunałach, Adwokat przy sądzie appellacyjnym, Mecenas przy najwyższym sądzie, w którego miejsce wszedł Obrońca przy senacie. Ostatni we wszystkich sądach stawać ma prawo, a nadto, obowiązany sporządzać obrony w sądzie appellacyjnym za obwinionemi w sprawach karnych, osta-