rzeczy dowódzcy angielscy, zamiast działać energicznie, chwycili się drogi rokowań. Z Akbarem zawarto układ obowiązujący Anglików do opróżnienia Afganistanu, lecz zapewniający im wolne przejście i dostawę żywności. Na tej zasadzie armia brytańska 6 Stycznia 1842 roku rozpoczęła odwrót wąwozem Kejber ku Indyjom. Straszliwy mróz i zamiecie śniegowe utrudniały pochód; żywności nie dostarczano, a dzikie pokolenia krajowców, wbrew układowi, napadały ustępujących, mordując wszystkich bez różnicy. Około 16,000 Anglików padło ofiarą mrozu i rzezi Afganów; mała tylko liczba oficerów i kobiet została ocaloną, poddawszy się Akbarowi. Po otrzymaniu tej smutnej wiadomości, nowy gubernator generalny, lord Ellenborough, postanowił pomścić się klęski. Generał Nott ruszył z Kandaharu, który pozostał w ręku Anglików, ku Gasnah, i zajął to miasto prawie bez oporu 6 Września 1842. Generał Follock pociągnął na Kabul, gdzie złączył się z Nottem w połowie Września. Hufce Akbara zostały wszędzie rozproszone, uwolniono uwięzionych Anglików i w Październiku t. r. szybki wykonano odwrót. Anglija umyśliła teraz zostawić zniszczony Afganistan własnemu losowi i wypuściła nawet na wolność Dost-Mohammeda, w mniemaniu, że dalsza przeciw nim walka stała się niepodobną. Mimo to wszakże Dost-Mohammed, sprzymierzywszy się r. 1846 ze Sykami, stoczył w Pendżabie kilka krwawych z Anglikami bitew. Po walnej rozprawie pod Gudszerat (21 Lut. 1849). Dost-Mohammed z resztą swego wojska uszedł za Indus. Od tej chwili gubernator generalny rozpoczął walkę wytępienia przeciw pojedynczym pokoleniom, której rezultatem było zupełne uspokojenie kraju. W ostatniém powstaniu indyjskiém z r. 1857, Afganowie nietylko że żadnego nie przyjęli udziału, lecz nawet dostarczyli Anglikom kilku oddziałów nieregularnej jazdy, które w ciągu całej wojny razem z wojskami europejskiemi strzegły Pendżabu. L. J.
Afisz, wyraz przyjęty z francuzkiego. Ogłaszanie codziennych widowisk wszelkiego rodzaju, czy to w teatrach, czy w innych miejscach, odbywa się przez afisze zwykle rozlepiane po rogach ulic, lub roznoszone po domach i zakładach publicznych. Afisz zawiera w sobie wszelkie szczegóły, miejsce, dzień, rodzaj widowiska, osoby mające w niém udział, cenę miejsc, porządek i początek przedstawienia. Teatra zagraniczne mieszczą nadto na afiszach nazwiska artystów chorych, będących na urlopie i zawiadomienie o widowiskach, jakie być mają w kilku dniach następnych. Teatra warszawskie umieszczają na afiszach tylko nazwiska chorych, aby usprawiedliwić przed publicznością niemożność dania niektórych dzieł lub zmianę widowisk, zapowiedzianych przez pisma publiczne. Afisze w innych krajach, a szczególniej w Anglii, bywają różnokolorowe, olbrzymiego rozmiaru i drukowane czcionkami stosownej wielkości. U nas tylko niezwyczajne przedstawienia używają tego sposobu. Teatra zachowują zawsze jeden format przyjęty, zmieniając tylko druk czarny na czerwony przy widowiskach bezpłatnych w dnie galowe, i przy pierwszych przedstawieniach, lub wznowieniach dzieł. Afisze teatrów prowincyjonalnych, tak za granicą jak w kraju, dla zaciekawienia widzów napełnione bywają częstokroć rozlicznemi podziałami dzieła na tytuły, pochwałami onego i t. p., a jeżeli jeszcze widowisko przeznaczone jest na dochód którego z artystów, wówczas odwołanie się do łask i względów publiczności, staje się nieodzowną potrzebą afiszu.—Oprócz teatralnych, nazywano afiszami, także obwieszczenia urzędowe, rozlepiane dawniej, a w niektórych miejscach dziś jeszcze, po rogach ulic (ob. Plakat), oraz ogłoszenia księgarskie o nowo wyszłych dziełach, wywieszane w wystawach sklepowych i miejscach publicznych. — Petites affiches, nazywają się we Francyi niektóre pisma peryjodyczne, zawierające prawie wyłącznie ogłoszenia handlowe i różnych osób prywatnych.
