Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/240

Akademija cesarska nauk, l’Institut, (Academie Imperiale des Sciences), w Paryżu, najsławniejsze a może i najważniejsze ze wszystkich towarzystw naukowych, założone r. 1,666 przez ministra Colberta, w trzy lata później zatwierdzone i bogato uposażone w fundusze przez Ludwika XIV. Członkowie jej z początku dzielili się na cztery klassy: honorowych, rzeczywistych (płatnych od rządu), towarzyszów i wychowańców. Później zniesiono klassę wychowaóców i zastąpiono ją pięcioma innemi; tak, iż w roku 1785 akademija liczyła ośm było klass instytutu. Rewolucyja akademije, podówczas królewską, rozwiązała, albo raczej przemieniła w Instytut narodowy: Ludwik XVIII jednak, ze zmianą tylko ustawy, przywrócił dawną jej godność. Obecnie akademija ta składa się z czterech sekcyj głównych, z których każda poniekąd uważaną być może za towarzystwo odrębne. Członkom w razie wakansu służy prawo wyboru; każdy zwyczajny członek pobiera 1,500 franków pensyi. Sekcyje zbierają się oddzielnie, i schodzą się tylko raz w kwartał na posiedzeniach ogólnych, na które członkowie obowiązani są wystąpić w kostjumach urzędowych. Posiedzenia wszystkie odbywa akademija w własnym gmachu (palais des Beaux-Arts) w Paryżu, gdzie mieszczą się również zbiory naukowe i artystyczne, oraz biblioteka instytutu. Pierwsza sekcyja, Akademija nauk ścisłych (Academie des Sciences), zajmująca się historyją naturalną, fizyką, chemiją i matematyką, składa się z 65 członków zwyczajnych i 100 członków korrespondentów. Posiedzenia odbywają się co poniedziałek od 3—5, publiczne zaś w Styczniu i w Marcu. Akademija ta corocznie wyznacza nagrodę 3,000 franków za najpożyteczniejsze odkrycie. Druga sekcyja nazywa się Akademija francuzką (Academie franęaise), a zajmuje się wyłącznie językiem i literaturą francuzką; głównem jej dziełem jest wielki dykcyjonarz akademii. Członków ma 40; posiedzenia odbywa we czwartki; nagrody rocznej za najlepszą pracę wyznacza 1,500 franków. Sekcyja trzecia, Akademija napisów i nauk wyzwolonych Academie des inscriptions et belles lettres), trudni się historyją, archeologiją i literaturą klassyczną. Ma 40 członków zwyczajnych, 8 nadzwyczajnych, 60 członków korrespondentów i zgromadza się co piątek. Posiedzenie publiczne odbywa się w d. 1 Lipca; na niem udzieloną zostaje nagroda konkursowa 1,500 franków. Ostatnią i czwartą sekcyję stanowi Akademija sztuk pięknych (Academie des beaur arts), złożona z 41 członków zwyczajnych, 8 nadzwyczajnych i 36 członków korrespondentów, zbiera się co sobota od 3—5, a w d. 1 Października odbywa posiedzenie publiczne. Kto najlepszy wyda utwór rzeźby, malarstwa, architektury lub muzyki, otrzymuje 1,500 franków nagrody; oprócz tego wolno mu kosztem rządowym przebyć kilka lat w Rzymie. W świecie uczonym zaszczyt zasiadania w akademii paryz-kiej wielce jest cenionym; potrafiła bowiem zgromadzić w swem łonie nietylko najcelniejsze głowy Francyi, lecz wszystkich prawie koryfeuszów uauki i sztuki za granicą. Ludwik Filip, na wniosek ministra Guizota, przywrócił do Instytutu dawną klassę nauk moralnych i politycznych (Academie des Sciences morales et politiques), do której powołano 10 członków instytutu i dwóch korrespondentów, z obowiązkiem przybrania własnym wyborem potrzebnej jeszcze liczby, do uzupełnienia przepisanych na tę sekcyję trzydziestu. Pamiętniki Akademii od r. 1669 do 1793 tworzą 139 tomów; od przywrócenia jej za czasów restauracyi do dnia dzisiejszego liczba ta wzrosła aż do 174 tomów. Oprócz wielkiej akademii paryzkiej istnieją lub istniały we Francyi następujące jeszcze akademije: w Amiens (Academie des Sciences, belles lettres et arts), założona w 1702 r., teraz zapewne już nieczynna; w Aix (Academie des Sciences), założona 1668 r.;