Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/242

tenburgu, założona r. 1773. — Królewska norwegska Akademija nauk i sztuk w Drontheimie, założona r. 1760 przez biskupa Gurnera, a w r. 1767 podniesiona do godności instytucyi królewskiej. E) W Danii: Akademija nauk w Kopenhadze, początek swój zawdzięcza sześciu uczonym, którym Krystyjan VI roku 1742 poruczył uporządkowanie swego gabinetu numizmatycznego. Na prośbę hrabiego Holstein, jednego z owych sześciu członków, król w roku następnym nadał temu gronu godność akademii królewskiej i wyznaczył dla niej regularne dochody. Prace jej głównie poświęcone były matematyce, fizyce i historyi naturalnej: od samego początku wydawane były w języku duńskim (18 tomów), a po części także w łacińskim. F) W Wielkiej Brytanii i Irlandyi: Anglicy w ogóle małe mają akademij ustanowionych w celach ogólnego rozkrzewienia lub wzrostu nauki; za to zaś tém więcej stowarzyszeń (Societies), uprawiających szczegółowe gałęzie wiedzy ludzkiej. Nawet trzy wielkie i sławne instytucyje: Towarzystwa królewskie w Londynie, Edymburgu i Dublinie, prawie wyłącznie oddane są naukom przyrodzonym i ścisłym, a więc w inném miejscu szczegółowiej zostaną wymienione: jedno tylko Towarzystwo dublińskie najwięcej jeszcze w ogólnym działa kierunku. Towarzystwo to założoném zostało r. 1782, jednoczy w sobie najznakomitszych professorów uniwersytetu, i posiedzenia swoje odbywa tygodniowo; od roku 1788 wydaje bez przerwy swoje: Transactions. G) W Hiszpanii: kilka jest akademij; najpierwsza z nich Akademija nauk w Madrycie, założona roku 1779 na wzór paryzkiej, wydała kilkanaście tomów Pamiętników, stosunkowo jednak, z wyjątkiem sekcyi języka hiszpańskiego, niewiele zdziałała dla nauki. — W Sewilli akademija wydaje swoje Pamiętniki od r. 1780. H) W Portugalii: Akademija królewska nauk w Lizbonie, dzieli się na trzy klassy: nauk przyrodzonych, matematyki i literatury narodowej, ma 24 członków zwyczajnych i 36 nadzwyczajnych; od r. 1797 wydaje liczne rozprawy, jako też: Memorias de letteratura portugueza; Memorias economicas i Collecao de livros ineditos de historia portugueza (O innych akademijach w Hiszpanii i Portugalii ob. poniżej). I) W Niderlandach: Akademija (Towarzystwo) hollenderska nauk w Harlem, założona r. 1752, nader gorliwa, prace swoje wydaje p. t.: Verhaendelingen, uitgegewen door de Hollaendische Maatschappy der Wectenschappen to Harlem — Akademija królewska nauk w Leydzie, najdawniejsza ze wszystkich hollenderskich.—Akademija królewska nauk w Amsterdamie, wydaje swoje Pamiętniki, równie jak towarzystwa naukowe: w Mastricht, Utrecht i Vliessingen. J) W Belgii: Akademija nauk i literatury w Bruxelli, założona 1773 r., zniesiona podczas rewolucyi, lecz przywrócona przez Napoleona I r. 1808. Po restauracyi przeniesiono ją do Louvain. K) We Włoszech: ojczyźnie nowszych akademij, wkrótce po ukazaniu się trzech powyżej wymienionych, powstała ich liczba niezmiernie wielka (według niektórych do 550), które zwykle przybierały nazwy dowodzące ich gorliwości i zapału dla nauki, jak np. Academia. dei Accesi, Sitienti, Ardenti, Infimati, Gelati i t. d. Celem ich było po większej części kształcenie mowy ojczystej, jakoż dla tego podpadają raczej rubryce akademij szczególnych, o których poniżej; ogólny zaś kierunek miały głównie: Akademija we Florencyi, dziś jeszcze używająca znakomitej powagi, w r. 1783 zjednoczyła w sobie kilka innych akademij florenckich, jako to: del Cimento, di Botanica i t. d. Pomiędzy członkami florenckiej akademii znajdują się najpierwsi uczeni włoscy: Paolo di Buono, Borelli, Vivanti, Redi, Magalotti i inni. — Akademija w Medyjolanie (Instituto Regio-Imperiale del Regno Lombardo-Veneto), w r. 1820 przeniesiona do tego miasta z Bolonii, gdzie od roku 1731 wydawała swoje Commentatorii. — Akademija nauk (delle