Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/243

Scienze) w Genui, wydaje Pamiętniki. — Akademija nauk w Turynie, założona roku 1757 przez osoby prywatne, w roku 1783 podniesiona do godności akademii królewskiej, bardzo gorliwa w krzewieniu nauk matematycznych i fizycznych. Akademija ta wydawała z początku: Miscellanea, później w języku francuzkim: Melanges de philosophie, od r. 1820 zaś ogłasza swoje Memorie po włosku.— Akademija nauk w Rzymie, wydaje swoje rozprawy; Akademija królewska nauk w Neapolu, założona 1780, od r. 1788 wydaje bez przerwy Pamiętniki; Królewska akademija nauk w Palermo, istnieje od r. 1750; Akademije w Catanea, Pistoja, Siena, najbardziej uprawiają archeologiję, filozofiję i nauki przyrodzone. L) W Stanach Zjednoczonych Ameryki północnej mnóstwo jest podobnych zakładów i corocznie jeszcze nowe pojawiają się. Najsławniejszą i najdawniejszą z nich jest: Akademija sztuk i nauk (Academy of arts and Sciences) w Bostonie, założona r. 1780, ma na celu krzewienie każdej sztuki i nauki, mogącej pomnożyć pożytek, cześć, godność i dobry byt niepodległego narodu; rozprawy swoje od początku wydaje bez przerwy. — Akademija sztuk i nauk w Newhaweu (w stanie Connecticut), założona 1799 r.; Akademija nauk w Filadelfii, istnieje od roku 1818. Wszystkie te akademije rozpisują nagrody konkursowe. Akademija sztuk, czyli Lyceum w Albany, wydaje swoje Transactions, bardzo ważne dla geologii Ameryki północnej; Towarzystwo literackie (Literary Society) w Nowym Yorku, roku 1815 założone przez Formeya, co dwa lata wydaje jeden tom swoich Transactions, a posiedzenia odbywa raz na miesiąc. Columbian Institute w Washingtonie, zgromadza się co miesiąc pod przewodnictwem prezydenta Stanów Zjednoczonych. Obecnie prawie wszystkie większe miasta w Stanach Zjednoczonych mają swoje akademije i towarzystwa naukowe. M) W innych krajach Ameryki godne wspomnienia są: Akademija sztuk i nauk w Mexyku, założona roku 1824, wydaje swoje Pamiętniki; Akademija nauk i sztuk pięknych w Limie; Towarzystwo nauk w Rio Janeiro. N) Azyi: najcelniejsze akademije lub towarzystwa akademickie są: Towarzystwo azyjatyckie w Kalkucie, założone roku 1784, ogłasza sławne Asiatic researches, Towarzystwo nauk i sztuk w Batawii, istnieje od roku 1778, pamiętniki swoje ogłasza od początku; Akademija nauk i sztuk pięknych w Smyrnie, założona 1826 roku; Akademija w Bombay, i w kilku innych miejscach. — Akademije szczegółowe. A) Akademije filologiczne. Najdawniejszą z nich otworzył w Wenecyi Aldus Pius Manili, który naradzał się wraz z innymi uczonymi nad klassykami przeznaczonymi do druku, oraz nad poprawą textu w ich dziełach. Podobnyż cel miały także: Academia peneta, założona r. 1593 i Towarzystwo popierające druk dobrych książek, założone w Wenecyi roku 1696, przez Al-brizzfego. Najważniejszą wszakże ze wszystkich dla filologii włoskiej jest: Academia della crusca czyli Academia furfuratorum, istniejąca od r. 1582 we Florencyi. Główną jej zasługę stanowi powtarzane od czasu do czasu wydawanie najlepszego słownika włoskiego i poprawnych edycyj dawnych klassyków włoskich. — Dla języka francuzkiego akademija francuzka, (ob. Akademije ogólne). — W Madrycie książę d Escalona 1714 roku założył akademije dla języka hiszpańskiego, która wkrótce otrzymała przywileje i tytuł królewskiej. Wszystkie prace tej sekcyi akademii królewskiej, mianowicie zaś główne jej dzieło, Wielki słownik hiszpański, zasłużonej używają wziętości i powagi. — W Petersburgu Cesarska Akademija Rossyjska, założona przez Cesarzowe Katarzynę 1783 roku, zreorganizowaną została 1818 roku przez Cesarza Alexandra I. Podług ustawy akademija obowiązana jest wydawać książki ku rozszerzeniu znajomości języka rossyjskiego, szczególnych słowników wyrazów technicznych, wyrazów dawnych,