bliwy mózgu, przy którym człowiek jest pozbawiony zdolności pojmowania jakiej rzeczy, pościgania ciągu rozumowania i zachowania porządku w myślach swoich.
Akatolik, (z greckiego: a nie i katolik), to jest nie-katolik, nienależący do Kościoła katolickiego. W krajach katolickich tak nazywają protestantów.
Akatoposis, oznacza stan chorobliwy, w którym człowiek niezdolnym jest połykać pokarmów i napojów.
Akbaba, grobowiec tureckiego świętego tegoż nazwiska, w pobliżu Konstantynopola, nad Bosforem, ulubione miejsce przechadzki mieszkańców stolicy, czarujące niezrównanym krajobrazem. — Akbaba nazywa się także u Turków bajeczny ptak, coś nakształt sępa, który ma żyć Jat 1,000, a który u Arabów nazywa się Abulonni, u Persów Kerkes.
Akbar, (po indyjsku: bardzo wielki), właściwie Dżelal-eddin-Mohamed, cesarz mongolski w Indostanie, czyli wielki Mogoł, najznakomitszy z nowszych monarchów azyjatyckich, potomek Timura, urodzony 1542 roku w Amarkacie, w 14 roku życia roku 1556, po śmierci ojca swego, Homajuna, wstąpił na tron, pod opieką wezyra Bejrama. Znakomite jego talenta rozwinęły się wprędce. Jakkolwiek bezustanne niespokojności, a najprzód szeroko rozgałęziony spisek, do którego wmieszany był sam Bejram, prawie ciągle zmuszały go do przebywania na czele wojska, jednak najbaczniejszą uwagę zwracał na wewnętrzny zarząd swego kraju. Miłośnik nauk, mianowicie historyi, nakazał poszukiwania nad ludnością, oraz płodami natury i przemysłu cesarstwa, a jego wezyr, Abul-Fasel, (ob.) zebrał w dziele pod tytułem: Akbar-Nameh dzieje jego panowania, jako też wypadki wszystkich z rozkazu jego podjętych badań statystycznych i innych. Akbar po 49-letniem panowaniu, roku 1605, umarł w Agra, gdzie mu syn i następca jego, Selim, z przydomkiem Dżehangir, wzniósł wspaniały grobowiec.
Akbarabad, dzisiejsze Agra, (ob.).
Akbek (Ben Hadżadi), namiestnik arabski w Hiszpanii] za panowania kalify Hachema około 735 roku, odznaczył się mądremi urządzeniami wewnętrznemi, oraz zwycięzkiém przejściem na czele wojsk arabskich przez Pireneje i zdobyciem Awinionu, Prowancyi i Langwedocyi, aż dopóki Karol Martel (ob.) roku 738 nie zmusił go do odwrotu. Opuszczony przez swoich, zginął w rozpaczliwej walce ze ścigającemi go Frankami. — Akbek (Ben-Nafy), namiestnik kalifów Mowajaha i Jeryda, śmiały zdobywca północnej Afryki i Hiszpanii. Na ruinach starożytnej Cyreny zbudował miasto Kairwan, zdobył Sus i Tanger i pobił Berberów greckich, którzy jednak następnie, pod dzielnym wodzem Kussylą i królową Danicą pobili na głowę Akbeka, nawet po odebraniu Kartaginy (Tunetu), jego samego zabrali w niewolę. Czas śmierci jego niepewny.
Akcent (po łacinie accentus, przyśpiew), oznacza wzniesienie lub zniżenie głosu, którego długość lub krótkość wyraża miara (ob. Prozodyja). We wszystkich językach starożytnych i w wielu nowożytnych, akcent niezależnym jest od miary, czyli inaczej mówiąc, głos może być wzniesionym, chociaż syllaba na której to wzniesienie spoczywa, jest krótką — albo zniżonym, jakkolwiek syllaba będzie długą. W naszym języku akcent prawie zawsze jednoznaczny jest z miarą, co nadaje poezyi pewien pozór jednostajności, zwłaszcza iż we wszystkich czysto polskich, niezłoźonych wyrazach, akcent z konieczności spoczywa na głosce przedostatniej; ztąd też poszło, że wiersze wyłącznie miarowe, nierymowe, czyli tak zwane białe, w poezyi naszej nie bardzo się przyjęły. Akcent wznoszący i udobitniający zgłoskę, zwał się u Rzymian ostrym (a. acutus), — przeciwnie zniżający ją: ciężkim (a. gravis). Między temi dwoma był nieznany nam w praktyce akcent zagięty (circumflexus), który oznaczał, że głos jednocześnie
