nisława Julien): Aksu leży na południe Sione-szan (gór okrytych śniegiem), ma 20,000 rodzin. Kraj ten położony na wielkiej drodze kupców, liczniejszych niż ryby i gwiazdy, wydaje granaty, bawełnę, która podobna do chmur żółtych, okrywa pola“ (bawełna żółta, gossypium religiosum). Według relacyj podróżników Kucharskich i Taszkenlu, na których podstawie Grimm swój Atlas ułożył (Atlas de Ritter et Oetzel), Aksu jest wielkiem miastem, położonem nad rzeką Yan-gou, posiadającem 1,000 domów i 60,000 mieszkańców. Zaś według karty cesarza Khian-loung, rzeka Aksu tworzy się przez połączenie Kukussu i Temurussu i należy do systematu hydraulicznego jeziora Lob. Szerokość geograficzna miasta według obserwacyi OO. Jezuitów (astronomów Pekinu) wynosi 41'9'. Aksu, wraz z innemi miastami małej Bucharyi, przeszło sto lat temu, dostało się powtórnie pod panowanie chińskie. Należało poprzednio do hana Kaszgaru Aj-Kodża, którego potomek Dzangir-Kodża, zbuntował się w 1826 r. przeciwko Chińczykom; lecz pobity od tychże w Marcu 1827 r., jako jeniec zaprowadzony został do Pekinu (gdzie jako buntownika, zapewne pokrajano w kawałki). G. Z.
Ak-su, rzeka w stepach Kirgizkich, wypływająca z gór Tarbogatajskich, wpada do jeziora Bałchasz.
Ak-su (Ach-Su), rzeka w gubernii Szemachińskiej; wypływa z południowego stoku kaukazkiego pasma, przebiega powiat Szyrwański i ginie w błotach i solnych jeziorach, ciągnących się aż do rzeki Kur.
Akszak (Kara albo Obrona), herb polski. W polu czerwonym serce ludzkie nawylot strzałą przez środek przeszyte i na bok z nią obrócone, tak rozdarte, że się ledwie obie części trzymają. Nad hełmem i koroną trzy pióra strusie. — Heraldycy początek tego herbu z Litwy wywodzą.
Akszak (Jan), sędzia ziemski kijowski, mąż głośnego imienia za Zygmunta III, tak z zasług rycerskich jako i sprawiedliwości sądach. Stany rzeczypospolitej r. 1608, 1611, 1613 pomiędzy ważnymi zleceniami, wyznaczyły go, aby upatrzył miejsca odpowiedne, do wystawienia na Ukrainie twierdz dla obrony granic. Na czele chorągwi własnym kosztem wystawionej, odznaczał się w wyprawach do Inflant i Moskwy. Żaden wyrok, jaki wydał, nigdy nie był uchylonym w żadnym wyższym sądzie.
Akszemseddyn, sławny szejk, prawnik i lekarz turecki, urodzony 1389 r. w Damaszku, poświęcił się służbie Hadżi-Bejrama, wielkiego szejka i świętego, i został professorem w Osmandżiki. W czasie oblężenia Konstantynopola towarzyszył Mohammedowi II; grób jego po dziś dzień pokazują w wiosce Goinik pod Stambułem. Miał sześciu synów, wszyscy należą do rzędu najsławniejszych uczonych osmańskich.
Akszer (białe miasto), stolica sandżaku tegoż nazwiska w Turcyi Azyjatyckiej, ma 10,000 mieszkańców, leży nad południowym brzegiem wielkiego jeziora, u stóp grzbietu gór tauryckich w okolicy żyznej i obficie nawodnionej. Tu umarł 1402 r. Bajazet, więziony przez Tamerlana.
Akszyńska twierdza, leży w gubernii Irkuckiej, okręgu Nerczyńskim, o 1,050 wiorst na południo-wschód od Irkucka, naprzeciw ujścia rzeki Jakszy do rzeki Ononu, niedaleko granicy Daurskiej; 362 wiorst od Nerczyńska; 7,001 wiorst od Petersburga. Założona w 1755 r.
Akt, ta część dramatu, która kończy się na spuszczeniu zasłony. Jeżeli dramat obraca się w tak ciasnych granicach, że wraz ze spuszczeniem kurtyny kończy się cała sztuka, wówczas nazywamy ją jednoaktową; jeżeli zaś to spuszczenie powtarza się kilka razy, wówczas każdorazowa przerwa czyli antrakt, ma głó-
