sca na drugie. Dla mieszkańców nadbrzeżnych dają one nieomylny środek przepowiadania pogody; im bowiem doskonalej czułki swoje rozwijają, tem piękniejszego czasu spodziewać się należy. Jeden gatunek Aktynija jadalna (Actinia esculenta) bywa używany na pokarm w Prowancyi i Nizzy.
Aktynometr (z greckiego aktin promień, metron miara). Narzędzie wynalezione przez Pouillet’a, służące do oznaczenia promieniowania ciepła z ziemi ku przestrzeni, po zagranicami jej atmosfery będącej, a ztąd do oznaczenia temperatury przestrzeni, w której ziemia swój bieg roczny odbywa. Pierwszy Fourier rachunkiem oznaczył tę temperaturę na —50° do —60°, która zdaje się być za wysoką, gdyż kapitan Bac w forcie Reliance w Ameryce północnej, obserwował termometr pokazujący —56°,7, a Gmelin w Syberyi przeszło —60°; poszukiwania Pouillet’a wykazują ją na 145°. Aktynometr jest termometrem, umieszczonym poziomo w walcu metalowym; zapomocą złych przewodników ciepła a mianowicie puchu łabędziego, termometr od spodu i z boków jest starannie zabezpieczony od działania promieni ciepła, oddzielających się z ziemi ku przestrzeni niebios. Narzędzie to wystawia się w noc pogodną na odkrytem miejscu, i obserwując różnicę temperatury aktynometru, z temperaturą wskazaną przez zwyczajny, obok umieszczony termometr, która podług Pouillet’a wynosi około 7,°1, podług Wells‘a i Daniela od 7 do 8°, a podług Wilson’a prawie 9°, czyli ze zniżenia temperatury aktynometru ocenia się temperaturę zenitarną, która widocznie musi być bardzo nizką, skoro tak znaczna zachodzi różnica pomiędzy temperaturą powietrza i temperaturą wskazaną aktynometrem. Doświadczenia z tem narzędziem dały Pouillefowi dwie cyfry główne to jest —115 i —175° na temperaturę zenitarną, z których średnia wynosi —145°. K. Kr.
Aktynot (Strahlstein, Promienieć). Minerał ten jest odmianą amfibolu, stanowiącą minerał pośredni pomiędzy tremolitem czyli amfibolem wapiennym, a hornblendą czyli amfibolem żelazistym. Jest on koloru jasno-zielonego, odróżniony od innych gatunków amlibolu i nazwany przez Wernera. Znajduje się w kryształach prętowych długich, bez żadnego zakończenia, przezroczystych, łatwo bardzo łupliwych. C. g. — 3,0; topi się na szkło nieco zabarwione na zielono. Jest podwójnym krzemianem wapna i magnezyi, w którym pewna ilość tej ostatniej zastąpiona bywa tlenkiem żelaza. Wzór jego: 3CaO SiO3 + 2SiO3 (MgO, Feo). Znajduje się w łupku talkowym, chlorytowym; najpiękniejszy w Zillerthal w Tyrolu. J. K.
Aktywa, tak zowie się wszelkiego rodzaju własność, bądź pojedynczej osoby, bądź towarzystwa. Własność tę składać mogą grunta, gotówka, towary, ruchomości, a głównie też należytości od osób drugich przypadające. Porównanie aktywów z passywamii (ob.), stanowi bilans (ob.). — Aktywa, w prawie dawnem polskiem znaczyły wierzytelności, passiva długi: ztąd massa czynna, massa bierna. Activa testamenti factio, możność rozrządzania przez testament; passiva testamenti factio, możność nabycia z testamentu.
Akukryptofon, narzędzie muzyczne, wynalezione w 1822 roku przez Anglika Wheatstona, które, nakręcone jak zegarek, kilka melodyj gra bardzo pełnym tonem. Wewnętrzne urządzenie tego instrumentu nie jest jeszcze wiadome.
Akun, jedna z wysp Aleuckich (z gromady Lisich); na północno-zachodnim jej brzegu znajduje się czynny wulkan i wiele gorących źródeł. Płodzą się tu szare lisy i cielęta morskie.
Akupunktura (od wyrazu łacińskiego acus igła, punctura ukłucie), oznacza postępowanie lekarskie, w którem przez ukłucie, czyli wepchnięcie igły metalowej w miękkie części ciała, próbowano leczyć choroby reumatyczne, kurczowe i ga-
