Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/299

pomoc położnicza okazała się potrzebną. Można więc powiedzieć, że akuszeryja postępowała w parze z cywilizacyją. W wiekach dzieciństwa rodzaju naszego sądzono, że w przypadkach tego rodzaju kobiety same wystarczyć mogą, i w rzeczy samej zdaje się, źe dopiero w czwartym wieku przed Chrystusem, u Greków pomocy mężczyzn przy porodach używać zaczęto. Hipokrates zostawił wiele pism o porodzie i pomocach. Z pomiędzy późniejszych lekarzy, którzy zostawili wiadomość o stanie akuszeryi, wspomnimy Celsa, Galena i Mossiona z wieku trzeciego, dalej Aetiusa z szóstego, i Pawła z Eginy z siódmego wieku naszej ery. Lekarze arabscy rozwijali tylko błędne mniemania Greków, niebacząc na to, co w nich dobrego się zawierało; na zachodzie zaś sztuka położnicza pozostawała w ręku mnichów i kobiet; w r. 1513 dopiero okazało się pierwsze dzieło drukowane w tym przedmiocie Rosslina, po którem nastąpiły Jakóba Rueff’a (w Zürichu 1533) i Waltera Hermana Reiffa albo Ryffa (w Strasburgu 1561), który miał pierwszy wynaleźć kleszcze do wydobywania płodu, lecz nieżywego; dopiero w 1723 r. Palfyn chirurg i professor anatomii w Gandawie, kleszcze udoskonalone w użycie wprowadził. Praktycznie pracowali nad tym przedmiotem następnie Vesalius, Falopia i inni, lecz niewielkie ztąd odnoszono korzyści, gdyż do pomocy mężczyzn odwoływano się tylko w przypadkach nadzwyczajnych. Akuszeryja w tych czasach uważana była jako część chirurgii, postęp więc jej od postępu ostatniej zależał. Nakoniec uprzedzenia przeciwko akuszeryi ustąpiły, kiedy w r. 1663 Ludwik XIV wezwał znakomitego chirurga Clement'a z Arles do pani de La Valliere, a następnie go pierwszym akuszerem dworu mianował. Ta nagroda zachęciła lekarzy francuzkich do zwrócenia się ku akuszeryi, w której między innemi odznaczyli się Mauriceau, Portat, Peu, Dionis i Lamothe. W Anglii o kilka lat wcześniej (1651 r.) William Harvey ogłosił swoje dzieło: Exercitationes de generatione animalium. Daleko niżej stała akuszeryja w Niemczech, gdzie ona pozostawała jeszcze w ręku kobiet, o których ukształcenie tak mało się troszczono, że np. przyznanie zdolności na posady akuszerak miejskich w Lipsku zależało od żon burmistrzów. W kraju tym pierwszy popęd do postępu akuszeryi dał Henryk Deventer dziełem swojem: Das neue Hebammenlicht (1701). Od tych czasów akuszeryja zaczęła robić znakomite postępy. Levret, Puzos, Astruc, Solayres de Renhac i Baudelouque we Francyi; Róderer i Stein w Niemczech, pracami swemi wielkie rzucili światło na ten przedmiot, a utrwaliło skutek usiłowań tych mężów założenie instytutów położniczych, przy których urządzono szkoły dla akuszerów i akuszerek. Gdy tylko w Paryżu jedna szkoła tego rodzaju istniała w r. 1728, otworzono podobną w Strassburgu, która pod Friedem w połowie ośmnastego wieku wszystkim innym przodkowała. W Niemczech pierwszą szkołę położnictwa założył Fryderyk Wielki 1751 r. w Berlinie, a w tymże roku powstała druga w Getyndze, w Anglii zaś pierwszy instytut tego rodzaju otworzono 1765 r. Później w Niemczech położyli znakomite zasługi Osiander i Boer, tudzież A. C. Siebold, Weidmann, Wenzel i Wigand, we Francyi Lachapelle, a w Anglii Deninan. W ostatnich czasach, z pomiędzy wielu, następujący pracami swemi zjednali sobie miejsce w historyi nauki: Naegele, Jory, d Outrepont, Ritgen, Kilian, C. K. J. Siebold, Kiwisch von Rotierau. Dzieło o historyi akuszeryi: C. K. J. Siebold: Versuch einer Geschichte der Geburtshulfe, Berlin 1839 r. Akuszeryja w Polsce już w początku piętnastego wieku stała się przedmiotem nauki, chociaż godnem jest uwagi, że na długo przedtem, bo w r. 1220, założony został w Krakowie Szpital ś. Ducha, przez Iwona Odrowąża, biskupa krakowskiego, dla ciężarnych i innych chorych. W r. 1423 przez nieznajomego autora było napisane dzieło, o którem wiadomość podaje Rychter (Geschichte der Medicin in Russ-