Strona:PL Encyklopedyja powszechna 1860 T1.djvu/300

land), a które w r. 1588 przełożono na język rossyjski; napotykamy tutaj rozdział, p. t. Nauka o rodzeniu się człowieka, gdzie jest opisane, jakim sposobem płód z żywota matki na świat przychodzi. Poczern jest nauka, jak dzieci trzeba mieć na baczności, jak je karmić i o sposobie leczenia ich chorób, a nawet i o lekarstwach, jakie dzieciom po urodzeniu się dawać należy; inny rozdział tegoż dzieła mówi o lekarstwach skutecznych używanych przez lekarzy i akuszerki. Podobnie jak w obcych krajach, tak też i u nas akuszeryja była razem z chi-rurgiją traktowana, dopiero w szesnastym wieku zrobiono z niej oddzielną naukę, i w tym czasie Stefan Falimierz w zielniku swoim, wydanym 1534 roku w Krakowie, zamieścił rozdział p. n.: Traktat o rodzeniu człowieczem, jako a któremi obyczajami płód z żywota matki swojej wychodzi na świat. Piotr z Kobylina wydał: Nauka ratowania położnic, 1541 r. w Krakowie. Napotykamy także wiadomości położnicze w zielniku Hieronima Spiczyńskiego, r. 1556 w Krakowie drukowanym, tudzież w zielniku Marcina Siennika w Krakowie r. 1568 drukowanym znajduje się rozdział o rodzeniu człowieczem. Na początku siedmnastego wieku Piotr Cziachowski (Ciachovius), w Lublinie zamieszkały, wydał dzieło: O przypadkach białychgłów brzemiennych polszczyzna, w Krakowie zapewne 1624 r., które zasługuje na uwagę, jako zawierające w sobie wiele dobrych i zdrowych przepisów, wybornym językiem opisanych. Dorota Sybilla księżna na Lignicy i Brzegu, z domu margrabianka Zgorzelicka, wspólnie z Małgorzatą Fuss, akuszerką nadworną, wydała w Brzegu, w języku polskim i niemieckim dziełko: Prosta rada dla niewiast ciężarnych i rodzących, także i w innych słabościach, szczególniej na wsi, do użytku. Następnie sztuka położnicza, zdaje się w Polsce poszła w zaniedbanie aż do półowy wieku ośmnastego, z tego albowiem czasu jedno tylko dotąd znane jest dzieło, przez polaka napisane, w którem znajdują się wiadomości do akuszeryi należące, a mianowicie: Compendium medicum acutum, t. j. Krótkie zebranie i opisanie chorób, ich różności, przyczyn, znaków, sposobów leczenia i t. d., Jasna Góra Częstochowska, 1719r. Zaniedbanie akuszeryi trwało aż do r. 1779, w którym Kommissyja edukacyjna powołała na professora w uniwersytecie Jagiellońskim doktora Rafała Czerwiakowskiego, który zajął nowo utworzoną katedrę akuszeryi z kliniką przy szpitalu ś. Łazarza i szkołą akuszerek. W uniwersytecie wileńskim pierwszy Mikołaj Regnier r. 1781/2 wykładał akuszeryję. Za panowania Stanisława Augusta, następujący lekarze pismami swemi najwięcej przyłożyli się, do udoskonalenia i upowszechnienia akuszeryi: Jakób Kostrzewski, który napisał: Sztukę babienia dla akuszerek we Lwowie 1774, z rozkazu cesarzowej Maryi Teressy, tudzież z niemieckiego przełożył: Rafała Jana Steidela, księga o sztuce babienia, we Lwowie 1177; Rożancki: Sztuka babienia, dzieło bardzo potrzebne nietylko odbierającym po wsiach dzieci przy połogu, lecz też i wszystkim i t. d. w Warszawie 1786, dzieło ze wszech miar godne pochwały, tudzież O staranności koło kobiet od czasu rozwiązania onych aż do końca połogu, w Warszawie 1792; Jerzy Chrystyjan Arnold wydał dwie rozprawy akuszeryi dotyczące; Boyer Józef de Lonchamp, który przez czas krótki po Janie Czepińskim nauczał anatomii w Wilnie, wytłómaczył z francuzkiego: Augier’a du Fot i Saucerotte’a Naukę położniczą przez pytania i odpowiedzi, Wilno 1789. Rafał Czerniakowski, wyżej wspomniany, napisał: Naukę połogowania dla niewiast, 1780; Prawidła położnictwa dla cerulików, 1781 r.; O położnictwie w powszechności 1784 r.; Ludwik Perzyna zakonnik braci miłosierdzia wydał: Nauka położna krótko zebrana i t. d., Kalisz 1790. Po podziale Polski w Krakowie