alkaliczno-słonych, mają temperaturę rozmaitą od 35 do 49° Reaumura i zawierają azot, kwas węglany, siarko-wodor, chlorek sodu, węglan i siarczan sody, węglany wapna i magnezyi i krzemionkę. Temperatura źródeł górnych jest wyższa niż dolnych, i z pierwszych oddziela się obficiej siarkowodór niż z drugich. Wody akwizgrańskie są mocno pobudzające, a bywają zalecane przeciw paraliżom, reumatyzmom chronicznym, zastarzałym chorobom skóry, źle wyleczonej chorobie syfilitycznej, chorobom pęcherza i dróg urynowych, tudzież cierpieniom chronicznym trzewiów brzusznych. Wody te bywają używane we wszystkich postaciach; pija je w małych ilościach, same albo zmieszane z mlekiem krowiem lub oślem, niekiedy oziębione. Główne źródło jest cesarskie, znajdujące się w oberży zwanej łaźnią cesarską, drugie mniejsze, bijące przy tej oberży i trzecie Quirinusa. Do dolnych należy źródło dawne, źródło urządzone w roku 1827, źródło Elżbiety i źródło Kornelijusza. Łazienki są na sposób dawny rzymski zbudowane. Źródła zimne są kwaśne żelaziste, z tych leżące na drodze do Driset, podobne do źródeł w Spaa, jako słabe jest zaniechane, mocniejsze od niego jest odkryte w r. 1829, opatrzone wytwornie urządzonemi łazienkami. Ustalona sława tutejszych cieplic sprowadza corocznie tysiące chorych, dla których za miejsce zebrań służą: galeryja pod kolumnami przy źródle Elżbiety, wraz z przyległem miejscem do przechadzek, wspaniała sala balowa, wraz z należącą do niej okazałą czytelnią.
Akwitanija, łacińska nazwa części Gallii, obejmującej pierwotnie kraj zamieszkały przez pokolenia iberyjskie, pomiędzy Pireneami i Garonną. Gdy później cesarz August podzielił Galliję na cztery prowincyję, wcielono do prowincyi Akwitańskiej jeszcze przestrzeń między Garonną i Ligierą. Roku 412 zdobyli Akwita-niję Wissygotowie, którym wydarł ją r. 508 Klodoweusz król Franków, skutkiem wygranej pod Poitiers. Pod następnemi królami z dynastyi Merowingów, książęta Akwitańscy stali się niepodległemi, i dopiero Karol Wielki, podbiwszy Akwitaniję roku 769, oddał ją jako królestwo synowi swemu, Ludwikowi Pobożnemu. Traktatem z roku 843 dostała się ona z resztą Francyi Karolowi Łysemu. Pod słabemi władzcami dynastyi Karolowingów, książęta jej pozyskali znowu władzę prawie udzielną, którą zachowali i pod Kapetyngami. Roku 1137 Ludwik VII, przez małżeństwo z Eleonorą dziedziczką Akwitanii, objął ten kraj w posiadanie. Rozłączywszy się z Ludwikiem, Eleonora oddała rękę Henrykowi II, królowi Anglii, i wniosła mu w posagu dziedziczną swą prowincyję. Po długich wojnach między Francyja i Angliją, Karol VII połączył ją roku 1451 ostatecznie z berłem francuzkiem, pod nazwą Guyenny. Dawniej jeszcze południowa część starej Akwitanii, stanowiąca oddzielne księstwa, otrzymała miano Waskonija, które następnie przeistoczono na Gaskonija.
Akyanoblepsyja albo Acyanoblepsyja (z greckiego a bez, kianos błękitny, blepo widzę), wada wzroku, przy której oko nie może odróżniać barwy niebieskiej od różowej i zielonej (ob Achromatopsyja).
Al czyli el, przedimek arabski, zachowany w licznych wyrazach przeniesionych ztamtad do języków europejskich, jak np: Algebra, Alchemija, Alkali i t. d.— Al w mytologii indyjskiej nazywa się olbrzymie drzewo w ogrodzie Bramy, na którem rosną wszystkie owoce całej ziemi.
Ala (po łacinie: skrzydło), u starożytnych Rzymian oddział wojska, złożony zwykle ze sprzymierzonych, lub w czasach cesarstwa z obcych zacieżnych, nie należących do właściwego legijonu. Każda ala dzieliła się na turmy, a turmą na dekuryje.
Alabama, od r. 1819 niepodległy stan unii północno-amerykańskiej, graniczy na północ ze Stanem Tennesee, na wschód z Georgija, na południe z Florydą za-
