na półwyspie nadała żywszy obrót wojnie przeciw chrześcijanom: Alonzo, król portugalski, został pobity; Badajoz, Beja i kilka innych miast poddały się zwycięzcy (1161). Powróciwszy do Afryki, Abd-el-Mumen czynniej jeszcze zajął się wewnętrzną administracyją obszernego swego państwa, a mianowicie urządzeniem systematu podatkowego, wojskowości i zakładaniem fabryk broni. Tymczasem walka w Andaluzyi nie ustawała, i chociaż oręż Almohadów wszędzie prawie był zwycięzki, potrzeba było jednak wymierzyć cios stanowczy. W tym celu Abd-el-Mumen ogłosił wojnę świętą i zgromadziwszy ogromną armiję, zamyślał, mimo wieku podeszłego, popłynąć z nią do Hiszpanii, gdy nagle śmierć go zaskoczyła r. 1162, po 33 latach pełnego sławy panowania.
Abdenago, imię chaldejskie, dane Azaryjaszowi, młodzieńcowi hebrajskiemu, wziętemu wraz z Danielem, na dwór Nabuchodonozora, króla Babilonu, po zdobyciu przez niego Jeruzalem. Abdenago z towarzyszami Sidrach i Misach, wrzuceni byli w piec ognisty, że nie chcieli kłaniać się bałwanowi złotemu, wzniesionemu przez Nabuchodonozora; a gdy ogień im nic nieszkodził, król uznając cud, przyjął ich do łaski i wywyższył w Babilonie. (Dan. 1, 3).
Abdera, miasto w Tracyi, nad rzeką Nestus, założone według podania przez Herkulesa, miejsce urodzenia filozofów: Demokrita, Protagorasa, Anaxarcha i historyka Hekateusa. Zwaliska jego znajdują się w dzisiejszej Rumelii, w okolicach Polystilo. Mieszkańcom Abdery przypisywano w starożytności peryjodyczne obłąkanie, które podług Hippokratesa pochodzić miało z gęstości tamecznego powietrza. Ztąd nazwę abderytów nadawano ludziom niedołężnym, ograniczonym. W filozofii pod abderytyzmem rozumie się doktrynę, według której ludzkość nie posiada zdolności ciągłego rozwijania się, lecz stanąwszy w pewnym punkcie oświaty, spaść musi na niższy szczebel i rozpocząć na nowo drogę przebieżoną.
Abderrahman, naczelnik Saracenów hiszpańskich, którzy wkroczywszy do Francyi, zwyciężeni zostali przez Karola Martela r. 731 w słynnej bitwie pod Poitiers. Sam Abderrahman i 370,000 Saracenów, według podania kronikarzy, polegli na placu.
Abderrahman-Sufi, astronom arabski, urodzony roku 903, zostawił kilka dzieł, z których najznakomitsze pod tytułem: „Uranografija,“ jest rodzajem rozumowanego katalogu ciał niebieskich, obejmującego niektóre gwiazdy o jakich nie wspomina Ptolemeusz.
Abdest, wyraz perski, złożony z ab, woda i dest, ręka, znaczy obmycie się, jakie każdy muzułmanin obowiązany jest spełnić przed modlitwą, przed czytaniem Koranu i przed wejściem do meczetu. Obrzęd ten właściwie nazywa się u nich: teharet (ob. Ablucyja).
Abdjesu, dyjakon, poniósł męczeństwo w IV wieku, za prześladowania Sapora króla perskiego. Pamiątkę jego Kościół obchodzi dnia 22 Kwietnia.
Abdominalny, (ob. brzuszny).
Abdon, jedenasty sędzia Izraela, następca Ahialona, syn Hillela Pharatończyka, z ziemi Efraim. Sądził lud 8 lat. Miał 40 synów a 30 wnuków, jeżdżących na 70 osłach. (Sędz. 12, 13—15). Jazda była oznaką wysokiego dostojeństwa i zamożności; podobnież 30 synów sędziego Jaira Gaaladczyka jeździło na 30 źrebcach oślicach albo mułach (10,4). — Abdon, syn Micha, był, wraz z innymi, posyłany przez króla Jozyjasza do Oldy prorokini o objaśnienie co do ksiąg zakonu, znalezionych w skarbie naprawianej świątyni w Jeruzalem. (II, Paralip. 34, 20—22).
Abdon i Sennen (święci), dwaj Persowie, którzy przybywszy z Persyi do Rzymu, za cesarza Decyjusza, po wielu mękach, śmierć ponieśli za wiarę Chrystusową, r. 250. Ciała ich, za Konstantyna W. przeniesione na cmentarz Poncyjana,
