ziemia okuniowa). Cała gromada wysp, w liczbie 80, leży u wnijścia do zatoki Botnickiej i rozciąga się wzdłuż na 125 wiorst, od południo-wschodu na północo-zachód, a w szerz do 50 wiorst. Najbardziej ku zachodowi posunięta wyspa leży o 50 wiorst od znanej w historyi szwedzkiej prowincyi Rosslagen. Wyspy Alandzkie zajmują przestrzeni około 1600 wiorst kw. Prawie wszystkie są wyniosłe i skaliste; granitowa ich podstawa pokrytą jest po większej części dość grubą warstwą ziemi zdolnej do uprawy; na niektórych rośnie drobny las. Znaczniejsze z tych wysp są: Aland, Lewland, Eköro, Föglo, Brendö, Kumlinge i Wordb. W XVI wieku wyspy te rządzone były przez osobnego gubernatora, który przebywał na Alandzie w zamku królewskim Kastolholm, w parafii Sunds-kiej. Z zamku tego pozostały tylko zwaliska. Najobszerniejszą z tych wysp jest Aland (Fasta Aland, t. j. stały Aland), mająca długości 35 wiorst, a szerokości 30 wiorst, oddzielona od Szwecyi szerokim przesmykiem Alandshaf, górzysta. Znaczniejsze góry tu są: Longberg-Eda, wysokości 600 stóp, Narmo 425 stóp, Kasber 300 stóp. Niegdyś wyspa Aland była hrabstwem i królowie szwedzcy często przyjeżdżali tu polować na łosie. Na Alandzie jest twierdza Bomar-sund (ob.) w której wznosiły się ogromne ufortyfikowane koszary. Mieszkańców (Szwedów) na wszystkich wyspach Alandzkich liczy się do 15,000; zajmują się szczególniej połowem psów morskich i rybołówstwem; także hodowlą bydła, wypalaniem wapna i handlem drzewa. Na wyspie Word-E, odbył się w 1718 r. kongres Alandzki, celem zawarcia pokoju między Rossyją a Szwecyja. Lubo ten kongres, z powodu śmierci Karola XII, nie przyszedł do końca, wszelako posłużył za zasadę do traktatu w Nystadt zawartego r. 1721. Wyspy Alandzkie zaliczone są do gubernii Abowsko-Bijorneborskiej i stanowią jeden z jej powiatów; dzielą się na 8 parafij, nie mają ani miast, ani fabryk, ani rękodzielni. Wyspy Alandzkie od tąpione Rossyi pokojem Fridrichshamskim, szczególniej ważne są pod względem wojennym. W sierpniu 1854 roku wojska sprzymierzone francuzko-angielskie pod dowództwem admirała Napier na morzu, a generała Baraguay d’Hilliers na lądzie, uderzyły na fortyfikacyje Bomarsundu i zmusiły generała Bodisco do poddania się dnia 16 Sierpnia. Warownie zostały zburzone.
Alandża, obwarowana skała w powiecie nahiczewańskim, gubernii tyfliskiej, o 30 wiorst na wschód od miasta Nahiczewanu. Na wierzchołku jej wzniesione są: koszary i mur podwójny, gdzie może się pomieścić do 2,000 wojska; 4 działa ostrzeliwają przystęp do skały. Wody zgoła tu nie ma; deszczową zbierają w studnie czyli cysterny w skale, wykute; lecz jest szkodliwą dla zdrowia. Alan-dża, w czasie wojny Rossyi z Persyją w r. 1827, była przytułkiem dla okolicznych mieszkańców. Zajął ją oddział rossyjski, pod dowództwem majora Kuszlańskiego. Persowie ustąpili ztąd przed jego przybyciem. Niektórzy utrzymują, że gdzie dzisiaj Alandża, było niegdyś miasto Alana; tu królowie armeńscy Tygranes i Artabaz ukrywali swe skarby.
Alanowie, naród barbarzyński, pochodzenia scytyjskiego, znanym jest z czasów wielkiej wędrówki narodów. Pierwotną Alanów ojczyzną był Kaukaz, zkąd napadali na Armeniję i Azyję mniejszą, pomykając się z drugiej strony ku Donowi w Europie. Już za czasów Adryjana widzimy Alanów w zetknięciu z Rzymianami, wdarli się bowiem do Azyi mniejszej, ale cesarz Probus wypędził ich ztąd w 280 r. po nar. Chryst. W sto lat potem Alanowie wraz z Hunnami podbili państwo Her-manricha, króla Ostro-Gotów, a posuwając się coraz głębiej na południo-zachód Europy, złączyli się z Swewami, Wandalami i wtargnęli do Galii w 406 r. Z postępem czasu Alanowie rozdzielili się na kilka części, z których jedna pomagała Aetiusowi w wojnie z Atyllą i zginęła wśród Franków i Wissygotów; dru-
